غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران
صادرات را باید نوک پیکان حرکت به‌سمت توسعه اقتصادی در هر کشوری دانست. در عصر حاضر و در دنیای کنونی، قدرت اقتصادی کشورها، براساس میزان و موفقیت حضور آن‌ها در بازارهای بین‌المللی سنجیده می‌شود. در واقع صادرات را باید یکی از مواردی دانست که تبیین‌کننده توان و جایگاه اقتصادی یک کشور است.
گسترش اقتصاد مولد، نقطه مطلوبی از نظر فعالان اقتصادی و صنعتی شناخته می‌شود. برهمین اساس نهادهایی چون اتاق بازرگانی ایران تلاش‌های متعددی برای تحقق این هدف و فعال‌تر شدن هرچه بیشتر بخش مولد انجام می‌دهند. اتاق بازرگانی ایران، درخصوص تولید و صادرات نقش اثرگذارتری نسبت به سایر حوزه‌های اقتصادی، بر عهده دارد. تمام هم و غم این نهاد بر ارتقای توان تولید کشور واقع شده است. بی تردید محقق شدن این هدف نقش بسزایی در توسعه صادرات دارد. چراکه صادرات موفق به پشتوانه تولید قوی عملیاتی می‌شود.

توجه به این نکته ضروری است که معدن و صنایع وابسته به آن از مولفه‌های اثرگذار در اقتصاد هستند و از آنجا که ایران ذخایر و پتانسیل‌های قابل توجه معدنی در اختیار دارد؛ اهمیت فعالیت در این حوزه برای کشور ما دوچندان است. هرچند که بخش معدن و صنایع وابسته به آن، در کشور ما طی سال‌های گذشته مغفول مانده‌ است. بنابراین لزوم توجه هرچه بیشتر به آن‌ها احساس می‌شود. بدون شک حضور این محصولات در بازار صادراتی، می‌تواند موجبات موفقیت برای تولید آن‌ها را فراهم آورد. همچنین باید عزمی با هدف تکمیل زنجیره معدن تا تولید محصول نهایی جزم شود. این زنجیره از اکتشاف آغاز می‌شود، پس از استخراج و انجام مراحل فرآوری به تولید محصول منجر می‌شود. با طی شدن این مسیر، از یک‌سو جلوی خام‌فروشی گرفته می‌شود؛ از سوی دیگر نیز با تولید و صادرات محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر، سود بیشتری نصیب کشور خواهد شد. به‌علاوه می‌توان گفت که در چنین شرایطی، به نقطه بهینه در فعالیت‌های معدنی دست خواهیم یافت. خوشبختانه در حال حاضر، توجه بخش خصوصی و دولتی به موارد یاد شده جلب شده و انتظار پیشرفت در این حوزه دور از ذهن نیست.

برای موفقیت در عرصه صادرات باید در درجه نخست، الزاماتی را برای تولید موفق فراهم کرد. یکی از مشکلات عمده در مسیر صادرات قیمت تمام شده بالای تولیدات داخلی است. این مشکل درخصوص معدن و صنایع معدنی نیز وجود دارد. قیمت تمام شده بالا، از رقابت‌پذیری محصولات تولید شده کشور در بازارهای جهانی می‌کاهد. بنابراین برای حفظ حضور موفق در سطح دنیا و توسعه صادرات باید در جهت تولید با قیمت رقابتی حرکت کرد. متاسفانه قیمت عوامل تولید در بخش‌های مولد کشور بالاست و اغلب صنایع ما مصرف انرژی بالایی دارند، همچنین نبود تکنولوژی‌های نوین را  باید یکی دیگر از دلایل کاهش بهره‌وری و افزایش قیمت تولید دانست. در حال حاضر بسیاری از تجهیزات و ماشین‌آلاتی که در بخش معدن و صنایع وابسته به آن استفاده می‌شوند؛ فرسوده هستند. بنابراین باید از تکنولوژی‌های روز دنیا در مسیر توسعه این بخش بهره گرفت.

علاوه بر موارد یاد شده باید افزود، نرخ تسهیلات بانکی در ایران بالاست؛ بنابراین صنایع کشور از این منظر قابلیت رقابت با رقبای خود در سایر کشورها را ندارند. صنایع لجستیک ایران، قدیمی و حتی فرسوده هستند. قدیمی بودن سیستم حمل‌ونقل کشور از یک‌سو، تجارت را کند می‌کند و ازسوی دیگر قیمت نقل‌وانتقال را افزایش می‌دهد. نرخ هزینه‌های بندری در ایران بیشتر از سایر کشورهاست و این مورد اثر منفی برای حضور در بازار جهانی خواهد داشت. بنابراین برای حضور موفق در بازار جهانی، باید مشکلات یاد شده برطرف شوند تا بتوان کالاهایی با کیفیت و قیمت رقابتی تولید کرد.

بدون شک توسعه روابط بانکی و همچنین توسعه روابط بیمه‌ای اثر قابل توجهی در توسعه صادرات دارد. تاجایی که باید گفت، مبنای تجارت خارجی بر روابط بانکی قرار دارد. در طول سالیان تحریم، ارتباطات بانکی کشور با ضعف مواجه شدند که  پس از برجام گشایش‌هایی در این زمینه اتفاق افتاد؛ اما همچنان کاستی‌هایی وجود دارد. در حال حاضر بسیاری از بانک‌های کوچک همکاری خود را با ایران آغاز کرده‌اند و همین، گشایشی در زمینه صادرات است. اما همچنان بسیاری از بانک‌ها، امکان همکاری و تعامل با ایران را ندارند. بنابراین همچنان تلاش‌ها ادامه پیدا می‌کند تا این مشکلات برطرف شود.

قدر مسلم دیپلماسی اقتصادی از اثرگذارترین موارد برای توسعه صادرات به‌شمار می‌رود. توجه به دیپلماسی اقتصادی باید هم‌پای تعاملات سیاسی و حتی فراتر از آن مورد توجه قرار گیرد. چراکه دیپلماسی اقتصادی، پایداری روابط سیاسی را میان کشورها تضمین می‌کند. خوشبختانه در طول سال‌های اخیر تلاش‌هایی از سوی فعالان بخش خصوصی برای بهبود تعاملات اقتصادی با سایر کشورها انجام گرفته است. دولت نیز نگاه مثبتی به این موضوع دارد. بر همین اساس، رفت و ‌آمدهای قابل توجهی با سایر کشورها شکل گرفته است. در حال حاضر هیأت‌های مختلفی از سوی ایران به بسیاری از کشورها اعزام می‌شوند؛ متقابلا هیأت‌های دیگری نیز از سوی این کشورها به ایران پذیرش می‌شوند و با توجه به آن‌ها تعاملات بیشتر می‌شود. گفتنی است در تعاملاتی که از سوی دولت و با حضور رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه ایران و معاونان ایشان انجام می‌شود، از فعالان بخش خصوصی و کمیسیون‌های تخصصی این نهادها نیز حضور پیدا می‌کنند. بر همین اساس نیز امید می‌رود تا با حل مشکلات تولید داخلی که پیشتر به آن‌ها اشاره شد؛ در بازار جهانی نیز توفیق بیشتری کسب کنیم.