موضوع انقلاب صنعتی چهارم همواره، خصوصا در چند سال اخیر، در چشم‌انداز و اهداف شرکت‌های صنعتی بزرگ دنیا و ایران تعریف شده است. این موضوع تحت عناوین مختلفی مانند کارخانه هوشمند، اینترنت اشیا صنعتی، تحول دیجیتال یا هوشمندسازی بیان می‌شود. اگرچه هریک از این عناوین دارای تعریف و حیطه کاری مشخصی هستند، مورد مشترک در همه آن‌ها به‌کارگیری قابلیت‌های فناوری اطلاعات به منظور افزایش بهره‌وری صنعت در همه سطوح عملیاتی و تصمیم‌گیری است. پس از رخ دادن سه انقلاب صنعتی که در نهایت منجر به توسعه صنعتی جهان و به‌کارگیری کامپیوتر در مکانیزاسیون و اتوماسیون فرایندهای تولیدی شد، هم‌اکنون جهان در آستانه جنبش و حرکتی تحت عنوان انقلاب صنعتی چهارم قرار گرفته است. همان‌گونه که هریک از تحولات پیشین همراه با تغییرات اساسی در زمینه ارتقای کمّی و کیفی تولید و همچنین کاهش چشمگیر قیمتِ تمام‌شده و امکان تولید محصولات جدید بودند، انتظار می‌رود با استقرار انقلاب صنعتی چهارم، تحولات چشمگیری در صنایع تولیدی و به تبع آن در اقتصاد جهان پدید آید.
با توجه به فضای رقابتی حاکم بر اغلب صنایع تولیدی و پیشرو بودن کشورهای توسعه‌یافته در زمینه استقرار انقلاب صنعتی چهارم، پیش‌بینی می‌شود که بروز این تحولات تاثیری چشمگیر در افزایش بهره‌وری و کاهش بهای تمام‌شده محصولات تولیدی این کشورها داشته باشد. بنابراین، آینده بازارهای محصولات صنعتی از آن کشورهایی است که بتوانند حداکثر استفاده را از ظرفیت‌ها و فرصت‌های انقلاب صنعتی چهارم بکنند.
فرض کنید در زمان انقلاب صنعتی دوم که تولیدکنندگان بزرگ دنیا با استفاده از نیروی برق به تولید انبوه روی آوردند و طبیعتا هزینه‌های تمام‌شده محصولات خود را به‌شدت کاهش دادند، تولیدکنندگانی در دنیا کماکان با ماشین بخار اقدام به تولید همان محصولات می‌کردند. این تولیدکنندگان چه جایگاهی می‌توانستند داشته باشند؟
نتیجه‌ای که از مثال فوق می‌توان گرفت این است که حرکت در جهت شناخت دقیق‌تر فرصت‌های انقلاب صنعتی چهارم و فراهم ساختن زیرساخت‌های مورد نیاز برای استقرار تکنولوژی‌های مرتبط با این تحولات در صنایع تولیدی نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای بقای صنایع و حفظ مزایای رقابتی به شمار می‌رود.
مسير ناهموار انقلاب صنعتی چهارم در صنعت کشور
با توجه به نوپا بودن مقوله انقلاب صنعتی چهارم، اگرچه فعالیت‌های مختلف و عموما جزیره‌ای در راستای سیاست‌گذاری‌های کلان استقرار انقلاب صنعتی چهارم در سطح کشور صورت گرفته است، ولی حضور نهادهای سیاست‌گذار به صورت فعال برای تعریف چارچوب‌های کلی و ابلاغ سیاست‌های کلان ضروری به نظر می‌رسد. گفتنی است که این مقوله در سطح جهان نیز نسبتا جدید محسوب می‌شود و کماکان اغلب شرکت‌های پیشرو در سطح جهان نیز پیشگامانه به دنبال استقرار انقلاب صنعتی چهارم هستند.
یکی از موانعی که می‌تواند باعث همسو نبودن صنایع کشور با این تحولات جهانی شود مشغولیت به شرایط موجود و درک نکردن نیاز به این تحولات است. با توجه به جدید بودن این مبحث و طرح آن با مثال‌هایی نظیر شهرهای هوشمند، وسایل حمل‌ونقل بدون راننده و خطوط تولید بدون اپراتور، کماکان در بسیاری از صنایع به این مقوله به عنوان موضوعی رویایی و دست‌نیافتنی یا بسیار دوردست نگاه می‌شود؛ در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته این موضوع به صورت کاملا جدی و با شتاب هرچه بیشتر دنبال می‌شود. بنابراین یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازهای حرکت صنایع در این مسیر، برداشت صحیح و درک ضرورت آن است.
دیگر مانع پیشِ‌روی برخی از صنایع کشور که پای در این مسیر نهاده‌اند شناخت ناکافی ابعاد مختلف انقلاب صنعتی چهارم است. توجه بیش‌ازحد به برخی از تکنولوژی‌های جذاب و خلاصه کردن انقلاب صنعتی چهارم در استقرار چند فناوری هوشمند از موانعی است که موجب همسو نبودن فعالیت‌های برخی صنایع داخلی با حرکت جهانی شکل‌گرفته توسط کشورهای توسعـه‌یافتـه می‌شود. بنابراین نیاز اسـت کـه چارچوب‌های جامع و معماری‌های مربوط به انقلاب صنعتی چهارم در سطوح مختلف تعریف شود و به جای تعریـف پروژه‌هـای جزیـره‌ای و استقــرار برخـی فناوری‌های نقطه‌ای، حرکتی جامع و متوازن در صنایع تعریف شود و شکل بگیرد. بدیهی است که تعریف پروژه‌های نمونه کوتاه‌مدت می‌تواند برای درک بهتر و اثبات توانمندی‌های فناوری‌های نوین، مفید باشد، اما تمرکز کامل بر پروژه‌های کوتاه‌مدت و نپرداختن به ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز در کلیه ابعاد اعم از فرایندهای کاری، فرهنگ سازمانی و فناوری‌های پایه ممکن است در ادامه موجب برخی موازی‌کاری‌ها و دست نیافتن به نتایج مطلوب شود.
صنعت فولاد، پيشگام در توسعه فناوری‌های نوين
خوشبختانه در شرکت‌های فولادی بزرگ کشور، اقداماتی بسیار جدی در زمینه شناسایی فرصت‌های انقلاب صنعتی چهارم و استقرار زیرساخت‌ها و فناوری‌های مرتبط با آن آغاز شده است. همچنین از آنجایی که اقداماتی قابل توجه در برخی از شرکت‌های فولادی برتر دنیا انجام شده، الگوبرداری‌های کاربردی مناسبی در این خصوص قابل انجام است. نکته امیدوارکننده این است که مقوله انقلاب صنعتی چهارم در چند سال اخیر همواره جزو اهداف استراتژیک شرکت‌های مطرح فولادی کشور بوده و این موضوع نشان می‌دهد که ضرورت حرکت در مسیر انقلاب صنعتی چهارم در این شرکت‌ها به‌خوبی درک شده است.
استقرار فناوری‌های انقلاب صنعتی چهارم می‌تواند موجب استفاده بهره‌ورتر از خطوط تولید فعلی صنعت فولاد کشور شود. بنابراین، با توجه به هدف‌گذاری تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تا سال ۱۴۰۴ در سطح کشور، بخشی از این هدف‌گذاری طبیعتا با اجرای طرح‌های توسعه و بخشی نیز با افزایش بهره‌وری خطوط موجود محقق می‌شود. یکی از عواملی که تاثیر به‌سزایی در افزایش راندمان، کاهش تلفات و دستیابی به تولید حداکثری از خطوط موجود دارد هوشمندسازی فرایندهای تولیدی است که از مهم‌ترین ارکان انقلاب صنعتی چهارم به شمار می‌رود.
شرکت فولاد هرمزگان، به عنوان یکی از شرکت‌های پیشرو در زمینه شناسایی فرصت‌ها و به‌کارگیری فناوری‌های انقلاب صنعتی چهارم، از سال ۱۳۹۷ به صورت عملیاتی به مقوله انقلاب صنعتی چهارم وارد شده و از سال ۱۳۹۸ تاکنون این موضوع جزو اهداف استراتژیک شرکت بوده است و در بالاترین سطح شرکت، میزان تحقق این اهداف رصد می‌شود. در حال حاضر شرکت فولاد هرمزگان در مراحل پایانی فاز شناخت پروژه کارخانه هوشمند قرار دارد. در فاز شناخت این پروژه، فعالیت‌هایی نظیر الگوبرداری از شرکت‌های پیشرو، ارزیابی وضعیت فعلی شرکت از بُعد هوشمندسازی، بررسی تطبیقی معماری‌ها و استانداردها، بررسی تطبیقی فناوری‌های بنیادین، بررسی کاربردها و برگزاری سمینارهای هم‌اندیشی در حال انجام است.
یکی از مهم‌ترین گام‌های استقرار کارخانه هوشمند، تعیین مدل و شاخص‌های ارزیابی سطح بلوغ کارخانه هوشمند است. شرکت فولاد هرمزگان پس از بررسی مدل‌های مختلف و ارزیابی آن‌ها، نهایتا به مدلی به منظور ارزیابی سطح بلوغ هوشمندی دست یافت. ما موفق شدیم برای اولین بار شاخص‌های کارخانه هوشمند را کمّی و سطح هوشمندی کارخانه فولاد هرمزگان را بر اساس یک مدل مشخص اندازه‌گیری کنیم. با کمّی شدن این شاخص‌ها، امکان هدف_گذاری دقیق سالانه و رصد میزان تحقق هدف استقرار کارخانه هوشمند میسر می‌شود.
از دیگر اقدامات در فولاد هرمزگان برگزاری سمینار کارخانه هوشمند به میزبانی این شرکت بود که با همکاری شرکت بین‌المللی مهندسی سیستم‌ها و اتوماسیون (ایریسا) و در شهر بندرعباس برگزار شد. صنایع و دانشگاه‌های منطقه و همچنین مدیران و مسئولان فناوری اطلاعات شرکت فولاد مبارکه و نیز سایر علاقه‌مندان در این سمینار حضور داشتند. یکی دیگر از اقداماتِ در حال اجرا همراه با فاز شناخت کارخانه هوشمند در فولاد هرمزگان تعریف و اجرای پروژه‌های اثبات مفهوم (Proof of Concept) است که در ناحیه فولادسازی این شرکت تعریف شده و در دست امکان‌سنجی و اقدام است.
برنامه‌ريزی براي توسعه
با توجه به ساختار نیروی انسانی جوان شرکت فولاد هرمزگان و همچنین حمایت‌های مدیریت ارشد شرکت، به‌کارگیری فناوری‌های نوین در این شرکت همواره هم جزو مطالبات بدنه عملیاتی سازمان و هم جزو برنامه‌های تیم مدیریتی این شرکت بوده است. در همین راستا، پروژه‌هایی نظیر Mobile Applications، داشبوردهای مدیریتی شاخص‌ها و سیستم‌های تشخیص موقعیت اجرا شده‌اند. نکته مهم دیگر این است که در شرایط شیوع بیماری کرونا و امکان‌ناپذیر بودن حضور برخی کارکنان به صورت فیزیکی در محل کار و نیز اجتناب از جلسات حضوری، با استفاده از سامانه‌ها و فناوری‌های فراهم‌شده، کسب‌وکار شرکت بدون هیچ‌گونه خللی ادامه دارد. شرکت فولاد هرمزگان در نظر دارد تا با استفاده از ظرفیت فناوری‌های موبایل و با توجه به در شُرف استقرار بودن سامانه پیام‌رسان بومی و داخلی این شرکت و نیز ارائه خدمات متعدد و سرویس‌های کاربردی متنوع بر بستر موبایل، برای توسعه استفاده از فناوری‌های نوین توسط کلیه کارکنان در رده‌های مختلف شرکت اقدام کند. از دیگر برنامه‌های این شرکت، ارائه برنامه‌های آموزشی به منظور آشنا کردن هرچه بیشتر کارکنان و مدیران خطوط تولید با ظرفیت‌ها و فرصت‌های انقلاب صنعتی چهارم در بهبود عملیات و افزایش بهره‌وری است. همچنین در ادامه، برای شناسایی و اولویت‌بندی پروژه‌های فناورانه در خطوط تولید اقدام خواهد شد. شرکت فولاد هرمزگان در نظر دارد پروژه هوشمندسازی فرایند تعمیرات ریخته‌گری را به عنوان پروژه پایلوت در زمینه انقلاب صنعتی چهارم در سال جاری آغاز کند. این پروژه با محوریت واحد فناوری اطلاعات شرکت فولاد هرمزگان و در قالب تیمی متشکل از متخصصان بخش‌های تولید، تعمیرات، اتوماسیون و مهندسی کارخانه اجرا می‌شود.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه