گفته می‌شود استفاده از تکنولوژی نوین پرد در تولید آهن اسفنجی به لحاظ زیست‌محیطی جزو صنایع پاک محسوب می‌شود. دلیل این امر چیست؟
امروزه تولید آهن اسفنجی در احیا استیل فولاد بافت هیچ‌گونه آلودگی قابل ملاحظه‌ای برای محیطزیست به دنبال ندارد. بهره‌برداری از این مجموعه بیش از یک سال است که شروع شده و در این مدت هیچ‌گونه اخطاری از سازمان محیطزیست دریافت نکرده‌ایم. تغییرات ایجادشده در تکنولوژی میدرکس و پرد موجب شده است که میزان آلودگی‌ها کاهش یابد. پیش‌بینی فیلترهای مختلف، غبارگیر و همچنین تغییرات مهندسی و طراحی از دیگر عوامل اثرگذار بر این امر بودند. تنها خروجی واحدهای تولیدی، بخار آب است. آهن اسفنجی برعکس فولادسازی است. علاوه بر گندله، گاز طبیعی نیز جزو مواد اولیه است که در فرایند، به گاز احیایی تبدیل می‌شود. آب نیز به عنوان خنک‌کننده سیستم ایفای نقش می‌کند بنابراین گاز خروجی فقط بخار آب است. باید خاطرنشان کنم که استفاده از تکنولوژی پرد به صرفه‌جویی در مصرف آب نیز منجر می‌شود. ما در کشور با کمبود آب مواجه هستیم، اما باید به این نکته توجه کنیم که ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و سهم بخش صنعت کمتر از ۱٫۵ درصد است. بنابراین صرفه‌جویی ۲ درصدی در بخش کشاورزی می‌تواند کل نیاز صنعتی آب کشور را تامین کند.
آلودگی‌های ناشی از فعاليت‌های صنايع فولاد در مراحل ساخت و بهره‌برداری، تخريب منابع طبيعی به‌ويژه تهی‌سازی منابع آب بر اثر مصارف مختلف و يا تخليه پساب‌ها در محيـط‌های آبی عمـده‌ترين پيامـدهای زيست‌محيطی صنايع فولاد به شمار می‌روند. شرکت احیا استیل فولاد بافت چه اقداماتی به منظور تقلیل موارد مذکور انجام داده است؟
شرکت احیا استیل فولاد بافت بیش از مقداری که قانون آن را موظف کرده فضای سبز ایجاد کرده است. بر اساس قانون، ۳۰ درصد از فضای صنعتی باید به فضای سبز اختصاص داده شود. اما این شرکت در فاز۱ خود حدود ۳۴ درصد فضای سبز ایجاد کرده است. ۱۸هزار و ۵۰۰ اصله درخت در مساحتی بالغ بر ۳۵ هکتار غرس شده است. کل مساحت این مجموعه ۶۱۳ هکتار است که از این مساحت حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰ هکتار محوطه کارخانه را در بر می‌گیرد. برای فاز ۲ نیز، که در محدوده مذکور واقع خواهد شد، باید ۴۵ هکتار فضای سبز ایجاد شود که در حال حاضر ۳۵ هکتار آن اجرایی شده است و ایجاد ده هکتار دیگر در دستور کار قرار دارد که پیش از راه‌اندازی کارخانه در سال جاری به اتمام می‌رسد. علاوه بر موارد مذکور، شورای شهر و شهرداری بافت در صدد ایجاد پارکی به مساحت پنجاه هکتار در نزدیکی کارخانه هستند که همکاری‌هایی با آن‌ها صورت گرفته است. پیمانکاران نیز در این مجموعه تولیدی ملزم به ایجاد فضای سبز شده‌اند. در فروردین‌ماه سال جاری، یک هزار و ۵۰۰ درخت در محدوده تجهیز کارگاه پیمانکاران غرس شده و گل‌کاری و شمشادکاری نیز در این فضا انجام شده است. به طور کلی، همزمان با فعالیت‌های صنعتی، عملیات زیست‌محیطی این شرکت نیز اجرایی می‌شود. از دیگر بحث‌ها در سال جاری تصفیه پساب صنعتی است که مناقصه آن با هماهنگی محیطزیست اجرایی خواهد شد. در زمینه آبیاری قطره‌ای نیز شرکت‌های صاحب صلاحیت در استان کرمان شناسایی شده‌اند که انتخاب پیمانکار مناسب در سال جاری به نتیجه می‌رسد.
در حال حاضر چالش‌های پیشِ‌روی صنعت فولاد کشور چیست؟ آیا اقداماتی به منظور رفع این مشکلات در دستور کار قرار گرفته است؟ شرکت احیا استیل فولاد بافت، به عنوان یک واحد تولیدی جوان، با چه مشکلاتی دست‌وپنجه نرم می‌کند؟
به طور کلی، مشکلات پیشِ‌روی صنعت فولاد کشور را می‌توان در چند مورد خلاصه کرد. یکی از مشکلات در خصوص مقررات‌گذاری دولت است؛ دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و مقررات متعددی ابلاغ می‌شود که گاهی در تعارض با یکدیگر هستند. مشکل اساسی دیگر، بخشی‌نگری به جای کلان‌نگری در این صنعت است که خود باعث بروز مسائل بعدی می‌شود. برای مثال، در خصوص مکانیسم قیمت‌گذاری محصول تولیدی در زنجیره فولاد از معدن تا تولید شمش و مقاطع، این‌چنین به نظر می‌آید که هر گروهی از تولیدکنندگان این زنجیره که قدرت چانه‌زنی بیشتری داشته باشد امتیاز بیشتری کسب می‌کند. زنجیره متشکل از حلقه‌های معدن، سنگ‌آهن، کنسانتره سنگ‌آهن، گندله سنگ‌آهن، آهن اسفنجی، شمش و مقاطع فولادی است که هرکدام از این حلقه‌ها بر قیمت‌گذاری موثرند. رعایت نکردن توازن قیمتی بدون شک معضل‌ساز خواهد بود. بنابراین پنج حلقه مذکور باید به موازات یکدیگر رشد یابند. فقدان توازن قیمتی، دُور زدن قانون را به همراه خواهد داشت؛ زیرا حلقه‌ای که تحت فشار است سعی خواهد کرد تا با افزایش سود از طریق دور زدن قانون، عقب‌ماندگی خود را جبران کند. بنابراین ترفیع متوازن و صحیح زنجیره مانع از چنین رویدادهایی می‌شود.
از سوی دیگر، در حال حاضر تاثیر تحریم در صنعت فولاد انکارناپذیر است. با وجود اینکه امکان تامین بسیاری از تجهیزات از داخل کشور وجود دارد، اما همچنان برخی از تجهیزات باید از اروپا یا کشورهای دیگر تامین شوند. برای احداث واحدهای احیای آهن اسفنجی، تجهیزات ابزاردقیقی مورد نیاز است که در کشور تولید نمی‌شود. برای نمونه، اتوماسیونی که شرکت ASM آلمان تهیه می‌کند در ایران و برخی کشورهای همسایه قابلیت تولید ندارد. برخی موارد انحصاری هستند؛ بنابراین تحریم‌ها سبب می‌شوند که کالاها به طور واسطه‌ای و با چند برابر قیمت خریداری شوند. بدون شک این افزایش قیمت خرید در تولید و فروش محصولات اثرگذار است.
نوسانات نرخ ارز نیز تاثیرات منفی زیادی دارد. برای مثال، مناقصه خرید برخی قطعات یدکی سری A کارخانه، که نیاز مبرم و فوری محسوب می‌شوند، در دی و بهمن‌ماه برگزار و قرارداد منعقد شد. اما در حال حاضر، به دلیل افزایش شدید قیمت ارز، تامین‌کنندگان با نرخ تعیین‌شده در قرارداد مشکل دارند و در صورت جبران نشدن تغییرات نرخ ارز، تمایل به همکاری ندارند. گفتنی است که انعقاد قرارداد با یورو به نرخ ۱۴ هزار تومان صورت گرفت، در حالی‌که نرخ کنونی یورو بالای ۱۹ هزار تومان است. تامین قطعات سری B و C به منظور تامین سالانه و دوسالانه در دستور کار قرار گرفته، اما با عدم نرخ‌دهی مواجه شده است تا تکلیف ارز مشخص شود.
اهداف شرکت احیا استیل فولاد بافت در زمینه حفاظت از محیطزیست و دستیابی به توسعه پایدار تا چه میزان محقق شده است؟ برای سال جاری، چه برنامه راهبردی‌ای در زمینه مذکور در دستور کار این شرکت قرار دارد؟ آیا مکان‌یابی کارخانه طبق ارزیابی‌های محیط‌‌زیستی صورت گرفته است؟
اصولا جانمایی‌ها برای احداث هر نوع واحد تولیدی، اعم از صنعتی، بهداشتی، کشت و صنعت و…، باید منطبق با یک‌سری مطالعات اولیه باشند نه بر اساس خواست نمایندگان مجلس و یا خواست دولت که به منظور محرومیت‌زدایی از یک منطقه خاص دنبال می‌شود. گاهی اوقات برنامه‌ریزی برای نجات یک منطقه از محرومیت در یک برهه خاص، بدون توجه به مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی، ممکن است منجر به محرومیت بیشتر شود. به منظور ایجاد یک کارخانه در یک مکان، باید عوامل گوناگون تاریخی، فرهنگی، قومیتی و… ارزیابی شوند و نباید فقط عامل اقتصادی را در نظر گرفت؛ زیرا همه عوامل با هم در ارتباط‌اند.
بافت یک شهر کوچک با جمعیتی حدود ۶۰ هزار نفر است و به دلیل اینکه در ارتفاع ۲ هزار و ۳۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد، با عنوان «بام کویر» شناخته می‌شود. این شهر مناسب کشاورزی و دام‌پروری است، ولی زیرساخت مطلوبی برای صنعت فولاد ندارد. مطالعات اولیه مناسبی در خصوص مکان احداث کارخانه صورت نگرفته است؛ با ایجاد این واحد تولیدی، صرفا به تعداد رستوران‌ها افزوده شده است. اما همچنان لازم است که واحدهای کارگاهی‌ای مانند خیاطی، تعمیرگاه و مکانیکی اتومبیل و یا مکان‌های اقامتی‌ای مانند هتل فعال شوند. به طور کلی، صنایع باید در مکانی احداث شوند که با شرایط و زیرساخت‌های منطقه همخوانی داشته باشد. برنامه‌های توسعه پایدار سازمان ملل با مسئولیت UNIDO برای کشورهای درحال‌توسعه متشکل از صنعت، محیطزیست، اقتصاد و حقوق بشر است، در حالی که برنامه‌های توسعه در کشور به صورت تک‌بعدی پیش می‌رود و مطالعات مقدماتی صحیحی برای بررسی سنخیت واحد مورد احداث و موقعیت مکانی آن با شرایط اجتماعی و زیست‌محیطی صورت نمی‌گیرد. به طور کلی، صنعت فولاد با آب زنده است و شهر بافت به دلیل کمبود آب برای فولادسازی مناسب نیست، اما در زمینه تولید آهن اسفنجی دارای منابع آب و برق کافی است. به همین دلیل، این شرکت از فولادسازی منصرف شد و به تولید گندله و آهن اسفنجی بسنده کرد و مجوز تغییر محصول گرفت. در حال حاضر احداث واحد گندله‌سازی به ظرفیت ۲٫۵ میلیون تن و یک واحد دیگر تولید آهن اسفنجی به ظرفیت ۸۰۰ هزار تن در دستور کار قرار دارد که جزو طرح‌های ملی فولادی در کشور محسوب می‌شود. منابع آبی مورد نیاز این واحدهای تولیدی به صورت آب اجاره شده از وزارت نیرو تامین می‌شود که برای سه کارخانه مذکور کفایت می‌کند.
ثبت دیدگاه