میزان تولید شمش آلومینیوم در سال گذشته به بیش از ۶۳۰ هزار تن رسید که با توجه به هدف‌گذاری تولید یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن شمش آلومینیوم در افق ۱۴۰۴ و افزایش تعداد تولیدکنندگان در کشور، رو به افزایش هم خواهد بود. پس از سال‌ها کسری عرضه داخلی شمش آلومینیوم، بالاخره میزان تولید شمش آلومینیوم از میزان مصرف داخلی آن پیشی گرفت. صنایع پایین‌دستی آلومینیوم مدت‌ها منتظر این اتفاق بودند اما این مسئله آنطور که انتظارش می‌رفت نویدبخش نبود و صنایع پایین‌دستی همچنان مشکل دسترسی به ماده اولیه یعنی شمش آلومینیوم دارند؛ اما چرا؟
در حال حاضر با کمبود شمش آلومینیوم مواجه نیستیم زیرا تولید شمش آلومینیوم به مقدار کافی در کشور صورت می‌گیرد؛ تنها موضوعی که باعث شده تا صنایع پایین‌دستی علی‌رغم وجود شرکت‌های بزرگ تولیدکننده شمش آلومینیوم در کشور، با چالش تهیه مواد اولیه روبه‌رو باشند، نحوه توزیع شمش آلومینیوم در بورس کالای ایران است که تاکنون وزارت صمت و مسئولان بورس کالا روش مشخصی را برای آن تعیین نکرده‌اند. به عنوان مثال در یک ماه اخیر عرضه شمش آلومینیوم طی دو هفته متوالی نامنظم بوده و برخی شرکت‌های تامین‌کننده، شمش آلومینیوم در بورس کالا عرضه نکرده‌اند. در کنار عرضه نامنظم، ابلاغ بخشنامه‌های متعدد از سوی وزارت صمت و تغییر سامانه ثبت اطلاعات تولیدکنندگان از سامانه جامع تجارت به سامانه بهین یاب و تغییر مجدد آن با ابلاغ دستورالعمل جدید، باعث سردرگمی تولیدکنندگان و طولانی‌تر شدن فرایند خرید شمش آلومینیوم شده است.
همچنین لازم به ذکر است که در ساز‌وکار عرضه آلومینیوم و تمام کالا‌هایی که با ارز دولتی در این تالار صنعتی عرضه می‌شوند، رانت وجود دارد. به عنوان مثال قیمت پایه شمش آلومینیوم ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم است اما قیمتی که به فروش می‌رسد بالای ۱۰۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم است؛ در روز‌های پایانی سال گذشته شمش آلومینیوم حتی با قیمت ۱۴۳ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم نیز معامله شد. در واقع رقابتی که بین خریداران برای خرید شمش وجود دارد، سبب شده تا قیمت نهایی خرید شمش آلومینیوم در بورس کالا تا مرز قیمت بازار آزاد پیشروی کند. همچنین وجود دو نوع عرضه یعنی عرضه نقدی و عرضه اعتباری روی تابلوی بورس باعث شده تا قیمت شمش آلومینیوم در عرضه اعتباری، تا ۲۰ درصد افزایش یابد. این تفاوت قیمت به هیچ عنوان برای مصرف‌کنندگان توجیه اقتصادی ندارد؛ همچنین در خرید اعتباری مبلغی به هزینه خرید شمش با توجه به زمان تسویه حساب اضافه می‌شود.
در بازار آزاد نیز قیمت شمش آلومینیوم با اختلاف کمی بر اساس بالاترین قیمت فروش اعتباری، عرضه می‌شود؛ به عنوان مثال شمش آلومینیوم در بورس کالا از قیمت ۹۵ تا ۱۱۴ هزار تومان عرضه می‌شود. خریداران عمده با خرید شمش به قیمت ۹۵ هزار تومان به صورت نقدی، شمش آلومینیوم را در بازار آزاد با قیمت حدود ۱۱۶ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم عرضه می‌کنند؛ در این میان تنها تولیدکنندگان حقیقی متضرر می‌شوند.
تفاوت نرخ ارز آزاد با نرخ ارز دولتی عامل محرکه‌ای برای افزایش تقاضای کاذب شمش آلومینیوم در بورس کالا بوده و خریداران با خریداری شمش آلومینیوم با نرخ ارز دولتی از این تالار صنعتی، اقدام به صادرات می‌کنند. حل این مشکل نیازمند یک راهکار کارشناسی بوده و راهکارهای مقطعی همچون ثبت فاکتور فروش، نتیجه‌ای را به دنبال ندارد. باید چندین جلسه با حضور کارشناسان صنعت آلومینیوم و مسئولان بورس کالا برگزار شده و قیمت‌گذاری‌های دستوری و سازو‌کار‌های غیرمتعارف کنار گذاشته شوند. در کشور روسیه آلومینیوم با قیمتی کمتر از قیمت‌های جهانی به فروش می‌رود اما در ایران با وجود قیمت پایین انرژی و دستمزد‌های کم نیروی انسانی نسبت به قیمت‌های جهانی، این سوال مطرح می‌شود که چرا آلومینیوم در داخل با قیمتی بالاتر از قیمت‌های جهانی به فروش می‌رود و تقاضا برای آن افزایشی است؟ تا زمانی که نظام عرضه و تقاضا اصلاح نشود، اگر تولید شمش آلومینیوم از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن نیز فراتر رود، تغییری در شرایط صنایع پایین‌دستی به وجود نخواهد آمد.
ثبت دیدگاه