دنیای امروز به طور نگران‌كننده‌‌ای در برابر وقوع بحران‌های طبیعی و فاجعه‌های صنعتی و پیامدهای آنها آسیب‌‌پذیر شده است. منظور از بحران، حادثه‌ای است كه در زمانی كوتاه، صدمات جانی و خسارت‌های مالی و زیست‌محیطی زیادی را به جامعه تحمیل می‌كند، به طوری كه برطرف كردن تاثیرات این رخدادها نیازمند انجام اقدامات اساسی و فوق‌العاده است.
مدیریت بحران علمی است كاربردی كه با مشاهده سیستماتیك بحران‌ها و تجزیه‌وتحلیل آنها، در جست‌وجوی یافتن ابزاری است كه به كمك آن بتوان از وقوع بحران‌ها پیشگیری كرد و یا برای وقوع آنها آماده شد تا در صورت وقوع بحران، برای امدادرسانی سریع و عادی‌سازی اوضاع اقدام شود.
مدیریت بحران در یك واحد صنعتی شامل سیستم جامعی است كه كلیه عناصر سازمان به صورت «كم یا زیاد»، «ضعیف یا موثر» در آن نقش دارند؛ زیرا تصمیماتی كه هریك از عناصر كوچك سازمان به صورت همزمان در وضعیت اضطراری می‌گیرند به نوعی در مدیریت بحران موثرند. به تعبیر دیگر، سیستم جامع مدیریت بحران زمانی موفق خواهد بود كه تمام تصمیمات و اقدامات انجام‌شده در وضعیت اضطراری، از پیش با سازوكارهای آموزشی و برنامه‌ریزی، سازماندهی شده باشند. موضوع مدیریت بحران در حوزه‌های مختلف مطرح است. سازمان‌ها، به عنوان یکی از اجزاء اصلی جامعه امروزی، نیز از این امر مستثنا نیستند. مدیران پیشرو تلاش می‌کنند تا با استفاده از یافته‌های مدیریت بحران سازمانی و تلفیق آن با دستاوردهای مدیریت استراتژیک و مدیریت سیستم‌های کنترل، از امواج خطرناک پیش‌بینی‌نشده اجتناب کنند.
بحران، مقوله‌ای مهم در صنعت و معدن
بحران رویدادی است که به طور طبیعی یا به دست بشر، به طور ناگهانی یا به صورت فزاینده به وجود آید و سختی و مشقتی را به جامعه انسانی تحمیل کند که برای برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، اساسی و فوق‌العاده باشد. بحران فرایندی است که در نتیجه یک‌سری عوامل طبیعی و غیرطبیعی شامل زلزله، آتشفشان، زمین‌لرزه، طوفان، آتش‌سوزی‌های مهیب، نشت گاز، ناکارآمدی‌های فناورانه، هجوم و حملات احتمالی یا واقعی یا مواردی شبیه جنگ، ناکارآمدی‌ها یا عدم کاربری‌های خدمات اورژانس پزشکی، بیماری‌های واگیردار و… ایجاد می‌شود و سبب به خطر افتادن جان انسان‌ها یا آسیب‌پذیری، بیماری، فاجعه و به خطر افتادن امنیت جوامع یا اموال ملی و مردمی می‌گردد. حل بحران فقط از طریق سرویس‌های مربوط به بحران امکان‌پذیر نیست، بلکه نیازمند پاسخگویی جدی، هماهنگی و همکاری از طرف سایر ارگان‌ها در این زمینه است.
مقوله مدیریت بحران در عرصه صنایع و معادن نیز به دلایل متعدد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بینش و نگرش نادرست در زمینه علل بروز حوادث شغلی و شرایط اضطراری، رعایت نشدن كامل اصول ایمنی در برخی از واحدهای صنعتی و معدنی و نیز برخوردار نبودن اكثر كاركنان از دانش كافی ایمنی از مواردی هستند که باعث اهمیت یافتن مسئله مدیریت بحران در صنایع و معادن می‌شوند. همچنین ایجاد شهرها و شهرك‌های صنعتی و همجواری كارخانه‌های مختلف بدون در نظر گرفتن استانداردهای ایمنی، همجواری برخی كارخانه‌ها با پتانسیل خطر بالا با مناطق مسكونی، كم‌‌توجهی به نكات ایمنی در هنگام احداث كارخانه‌ها، احتمال بروز بلایای طبیعی و مشكلات مربوط به ناهماهنگی بین ارگان‌های مختلف امدادیِ خارج از محیط كار نیز از دیگر عواملی هستند که احتمال بروز بحران در بخش صنعت و معدن را افزایش می‌دهند و موجب تقویت اهمیت مدیریت بحران در این عرصه می‌شوند.
عوامل متعددی بر ميزان آمادگی و يا ناآمادگی يک سازمان در مقابل بحران تاثيرگذار هستند. در صورتی که در يک مجموعه برنامه مدون و جامعی در خصوص تهديدها و بحران‌هاي احتمالی تدوين نشود و تيم منسجم مديريت بحران برای ايجاد هماهنگی بين واحدهای داخلی و خارجی شکل نگيرد، سازمان در مقابل بحران‌ها آسيب‌پذيرتر خواهد بود.
راهکارهايی برای مديريت بحران
به طور کلی، مدیریت بحران در یک سازمان شامل سه مرحله پیشگیری، آمادگی و مقابله است. پیشگیری مجموعه اقداماتی است که با هدف وقوع حوادث و یا کاهش آثار زیان‌بار آن، سطح خطرپذیری جامعه را ارزیابی می‌کند و با مطالعات و اقدامات لازم، سطح آن را تا حد قابل‌قبول کاهش می‌دهد. مرحله آمادگی شامل اقداماتی است که توانایی جامعه در انجام مراحل مختلف مدیریت بحران را افزایش می‌دهد که شامل جمع‌آوری اطلاعات، برنامه‌ریزی، سازماندهی، ایجاد ساختارهای مدیریتی، آموزش، تامین منابع و امکانات، تمرین و مانور است. مرحله آخر یا مرحله مقابله نیز انجام اقدامات و ارائه خدمات اضطراری به دنبال وقوع بحران است که با هدف نجات جان و مال انسان‌ها، تامین رفاه نسبی برای آنها و جلوگیری از گسترش خسارات انجام می‌شود. به طور کلی، عملیات مقابله عبارت‌اند از اطلاع‌رسانی، هشدار، جست‌وجو، نجات و امداد، بهداشت، درمان، تامین امنیت، ترابری، ارتباطات، فوریت‌های پزشکی، تدفین، دفع پسماندها، مهار آتش، کنترل مواد خطرناک، سوخت‌رسانی، برقراری شریان‌های حیاتی و سایر خدمات اضطراری ذی‌ربط.
مرحله بازسازی و بازتوانی شامل کلیه اقدامات ضروری پس از وقوع بحران است که برای بازگرداندن وضعیت عادی به مناطق آسیب‌دیده با در نظر گرفتن ویژگی‌های توسعه پایدار، ضوابط ایمنی، مشارکت‌های مردمی و مسائل فرهنگی، تاریخی و اجتماعی منطقه انجام می‌گیرد. بازتوانی نیز شامل مجموعه اقداماتی است که به منظور بازگرداندن شرایط جسمی، روحی و روانی و اجتماعی آسیب‌دیدگان به حالت طبیعی به انجام می‌رسد.
عوامل متعددی بر میزان آمادگی و یا ناآمادگی یک سازمان در مقابل بحران تاثیرگذار هستند. در صورتی که در یک مجموعه برنامه مدون و جامعی در خصوص تهدیدها و بحران‌های احتمالی تدوین نشود و تیم منسجم مدیریت بحران برای ایجاد هماهنگی بین واحدهای داخلی و خارجی شکل نگیرد، سازمان در مقابل بحران‌ها آسیب‌پذیرتر خواهد بود. همچنین بی‌توجهی به برگزاری مانورها و تمرین‌های لازم و شناسایی نقاط ضعف و قوت و نیز پیگیری برطرف کردن نقاط ضعف و بهبود نقاط قوت، برگزار نشدن جلسات منظم مدیریت بحران توسط مدیریت ارشد در سطح شرکت و منطقه و مشخص نبودن وظایف معاونت‌ها و واحدها و پرسنل در هنگام وقوع بحران عواملی هستند که از آمادگی سازمان در مقابله با بحران‌ها می‌کاهند. در مقابل، داشتن برنامه راهبردی و منظم برای شناسایی بحران‌های احتمالی در سازمان (داخلی و خارجی) و برنامه‌ریزی هدفمند، وجود تیم مدیریت بحران و برگزاری جلسات منظم، آموزش و ارتقای سطح فکری و عملکردی پرسنل در هنگام وقوع بحران، برگزاری مانورهای داخلی و خارجی با همکاری شرکت‌ها و سازمان‌های مورد نیاز و شرکت‌های مجاور، شناسایی نقاط ضعف و قوت در مانورها و پیگیری در خصوص رفع و بهبود آنها به سازمان کمک می‌کند تا از آمادگی مناسب‌تری در مقابل بحران‌های احتمالی برخوردار باشد.
همچنین بهبود زیرساخت‌های مورد نیاز قبل از بحران، داشتن سیستم‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی قوی داخلی و خارجی، وجود سیستم‌ها و مکانیسم‌های امداد و نجات و برگزاری مانور به قدرت یک سازمان برای مقابله با بحران‌های احتمالی می‌افزاید.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه