تامین شمش فولادی خراسان رضوی در گرو اتخاذ تصمیمات اصلاحی

پیرو تصمیم درست مجلس شورای اسلامی و وزیر صنعت، معدن و تجارت و تدوین شیوه‌نامه جدید برای عرضه محصولات فولادی با هدف حمایت از تولید و تعادل بازار، کل محصولات زنجیره فولاد کشور باید در بورس کالا عرضه شود که این امر باعث شفاف سازی تولید و فروش شرکتها، جلوگیری از رانت، ساماندهی تولید و توزیع و ایجاد عدالت توزیعی محصولات فولادی می‌شود.
با این حال هرچند عرضه محصولات فولادی در بورس مزایای زیادی برای تولیدکننده و مصرف کننده دارد اما شیوه‌ عرضه، نیازمند اصلاحاتی به نفع بخش تولید است به طوری که مکان‌یابی برای تامین محصولات فولادی و نوع شمش مورد نیاز واحدهای نَوَرد مورد بازنگری قرار گیرد.
نَوَرد معمولاً اولین فرایند تبدیل یک ماده به محصول کار شده است. با نَوَرد مواد اولیه ضخیم می‌توان آنها به شکل بلوم (Bloom)، شمش یا تختال درآورد. در فلزکاری با عملیات نَوَرد، ضخامت یک قطعه یا صفحه را کاهش یا سطح مقطع ماده را از طریق نیروهای فشاری اعمال شده توسط غلتک‌ها تغییر می‌دهند. 
یکی از واحدهای تولیدی نورد در خراسان رضوی که تولید و اشتغالزایی بالایی دارد و جزء واحدهای بزرگ و ارزآور استان به شمار می‌رود به رغم عرضه شمش در بورس، در تامین ماده اولیه مورد نظر خود برای تولید تیرآهن دچار مشکل و به همین علت یک خط تولید آن متوقف شده است.
این کارخانه در زمینی به وسعت ۳۱ هکتار در شهرک صنعتی کاویان شهرستان فریمان ایجاد شده است، پیشتر کارخانه مزبور برای چند سال متوقف بود اما در سال ۱۳۹۵ بانک پارسیان آن را خرید و دوباره با عنوان و برند جدید کرد.
مدیرعامل این کارخانه نوردی (واحد فولاد صبح پارسیان) در این باره به خبرنگار گفت: این واحد دارای ۲ خط تولید شامل لوله‌های مورد نیاز طرحهای آبرسانی و همچنین خط تولید تیرآهن است که تیرآهن با اندازه ۱۴ تا ۲۰ تولید می‌کند.
مصطفی بنانژاد افزود: خراسان رضوی بیشترین مصرف تیرآهن ۱۴ در کل کشور را دارد و این موضوع باعث تمرکز این کارخانه به تولید تیرآهن ۱۴ شده است.
وی اضافه کرد: گرید شمش مورد نیاز کارخانه مزبور برای تولید تیرآهن، گرید ۳ اس پی است اما عمده شمشی که در بورس عرضه می‌شود، گرید پنج اس پی را دارد که مناسب تولید میلگرد است نه تیرآهن.
مدیرعامل این کارخانه گفت: شرکت فولاد خراسان واقع در شهرستان نیشابور که می‌تواند تامین کننده شمش مورد نیاز این واحد نوردی (فولاد پارسیان) باشد از آنجا که هم شمش و هم میلگرد تولید می‌کند برای تامین شمش مورد نیاز خط تولید میلگرد خود، بیشتر تمایل به تولید شمش گرید پنج اس پی دارد و کمتر نسبت به تولید شمش با گرید سه اس پی اقدام می‌کند.
بنا نژاد افزود: در زمانی که شرکت فولاد خراسان شمش گرید ۳ اس پی عرضه نمی‌کند، کارخانه ما مجبور است از واحدهای فولادی نقاط دیگر کشور مانند شرکت فولاد خوزستان شمش با گرید پنج اس پی را با هزینه بالای حمل تامین نماید.
وی ادامه داد: هم ۹۵ درصد از تولید شمش شرکت فولاد خراسان و هم شمش عرضه شده در بورس، گرید پنج اس پی هستند، زیرا بیشتر کارخانجات نوردی در کشور که محتاج خرید شمش از بورس هستند، میلگردساز بوده و کمتر مانند کارخانه ما (فولاد صبح پارسیان)، تیرآهن تولید می‌کنند.
مدیرعامل کارخانه فولاد صبح پارسیان گفت: از سوی دیگر واحدهای تولیدی مانند ذوب آهن اصفهان که تیرآهن تولید می‌کنند، خود تولیدکننده شمش با گرید سه اس پی هستند و نیازی به تامین شمش از جای دیگری ندارند اما کارخانه ما از معدود واحدهایی در کشور است که تولیدکننده تیرآهن بوده اما شمش تولید نمی‌کند.
بنانژاد افزود: درست است که وزارت صنعت معدن و تجارت برای کنترل قیمت محصولات فولادی، شیوه‌نامه ای ابلاغ کرده است که براساس آن همه کارخانجات فولادی باید محصول خود را در بورس عرضه کنند اما تامین شمش فولادی برای واحدی مانند “فولاد صبح پارسیان” مشکل شده است زیرا گرید مورد نظر در بورس به اندازه کافی عرضه نمی‌شود و این واحد مجبور است شمش با گرید سه اس پی را از کارخانه فولاد خوزستان با صرف هزینه حمل زیاد تامین کند.
وی اظهار داشت: زمانی که این کارخانه ناگزیر به پرداخت هزینه اضافی در قالب هزینه حمل شمش باشد برای جبران آن یا باید قیمت تمام شده تیرآهن را افزایش دهد یا اینکه واحد تولیدی را تعطیل کند.
او اضافه کرد: هم اینک خط تولید کارخانه فولاد پارسیان به دلیل نداشتن شمش با گرید سه اس پی متوقف شده است و در صورتی که توقف این خط تا ۶ ماه دیگر ادامه یابد، حداقل ۱۰۰ نفر بیکار می‌کنند اما در صورتی که شمش مورد نظر تامین گردد برای ۱۵۰ نفر شغل ایجاد می‌شود.

چالش تامین شمش از بورس برای نوردکاران

رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: در مقطعی از نیمه دوم سال گذشته تا اوایل امسال، واحدهای تولیدی شمش فولادی در کشور از جمله شرکت فولاد خراسان، شرکت ذوب آهن اصفهان، شرکت فولاد خوزستان ضمن عمل به تعهد صادراتی خود و بازگرداندن ارز، شمش فولادی مورد نیاز واحدهای نورد را در بورس عرضه کردند.
سید حسین احمدی سلیمانی افزود: به عنوان مثال شرکت فولاد خراسان دارای ۲ خط فولادسازی است که تولید یک خط شامل شمش فولادی، خوراک واحدهای نورد می‌شود تا میلگرد خود را در بورس کالا عرضه کنند و محصول خط تولید دیگر این شرکت به خارج از کشور صادر می‌شود.
وی اظهار داشت: براساس توافقی که واحدهای فولادی با وزارت صنعت، معدن و تجارت داشته‌اند، باید بخش قابل توجهی از محصول خود را در بورس عرضه کنند و هدف عرضه محصولات فولادی در بورس این است که قیمت تمام شده آنها کاهش یابد.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: تصمیم دولت برای عرضه شمش و مقاطع فولادی در بورس به این دلیل است که شمش به قیمت مصوب و تحت کنترل وزارت صنعت، معدن و تجارت در بورس عرضه شود و واحدهای تولیدی نورد این شمش را از طریق بورس تامین کنند و بعد محصول خود را عرضه کنند اما واحدهای فولادی مدعی هستند که نوردکاران بخشی از شمشی که از طریق بورس تامین می‌کنند را خارج از شبکه می‌فروشند و محصول خود (میلگرد) را به اندازه کافی عرضه نمی‌کنند.
احمدی سلیمانی افزود: نوردکاران هم می‌گویند که باید صادرات شمش محدود شود و میلگرد بیشتری صادر گردد زیرا قیمت میلگرد صادراتی ایران در کشورهای اطراف ایران کمتر از شمش است و صادرات شمش توجیه اقتصادی ندارد لذا بهتر است شمش به جای صادرات به خارج از کشور توسط واحدهای نورد تبدیل به میلگرد شده و میلگرد به آن کشورها صادر شود.
وی ادامه داد: با این حال آمارها نشان می‌دهد که کشورهای اطراف ایران بیشتر خواهان شمش تولیدی کشورمان هستند تا اینکه مشتری میلگرد ایران باشند زیرا آن کشورها نیز واحدهای نورد دارند و برای تامین ماده اولیه این واحدها تمایل به واردات شمش فولادی از ایران هستند لذا از یک سو میلگرد، قیمت پایین تری از شمش فولادی در آن کشورها دارد و از سوی دیگر صادرات شمش از ایران ارزآوری بیشتری برای کشورمان دارد.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: این که ۱۰۰ درصد شمش تولیدی کشورمان به واحدهای نوردی داده شود و آنها شمش فولادی را تبدیل به میلگرد کرده و آن را به قیمت پایین تری از شمش فولادی صادر نمایند، خسران ملی است.
احمدی سلیمانی اظهار داشت: شیوه نامه‌ای توسط دولت تدوین شده است که کل زنجیره فولاد را پوشش می‌دهد و طبق آن واحدهای فولادی زمانی اجازه صادرات شمش دارند که تعهد خود را در خصوص تامین شمش مورد نیاز در داخل کشور و خوراک واحدهای نوردی به طور کامل انجام داده باشند، البته این شیوه نامه اشکالاتی دارد که باید برطرف شود.
وی ادامه داد: این که واحد تولیدی نورد در خراسان رضوی به جای تامین شمش مورد نیاز از نزدیکترین واحد فولادی (شرکت فولاد خراسان) از شرکت فولاد خوزستان تامین کند و متحمل پرداخت هزینه حمل زیادی شود، حرف درستی است زیرا هزینه حمل در قیمت تمام شده محصول واحدهای نوردی بسیار تاثیرگذار بوده و فاصله معناداری دارد.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: شیوه‌نامه “ساماندهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد” دولت اجرایی شده اما کمتر از دوم سوم شمش عرضه شده در بورس، متقاضی داشته و سوال اینجاست که چرا واحدهای نوردی شمش را نمی‌خرند؟
احمدی افزود: طبق شیوه‌نامه دولت واحدهای فولادی باید شمش خود را به قیمت پایه در بورس عرضه کنند اما با همان قیمت پایه‌ای که بورس تعیین و وزارت صنعت اعمال کرده است، واحدهای فولادی مدعی هستند که کمتر از ۶۰ درصد از شمش عرضه شده در بورس، خریداری شده و واحدهای نوردی که می‌گویند، “شمش ندارند” چرا شمش را از بورس نخریدند.

بورس نیاز کامل نوردکاران را به شمش تامین نمی‌کند

رییس اداره صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: اکنون همه واحدهای نوردی در خراسان رضوی شمش مورد نیاز خود را از طریق بورس تامین می‌کنند اما عرضه شمش مورد نیاز برخی واحدهای نوردی مانند واحد فولادی “صبح پارسیان توس” به سبب نوع خاصی از شمش با آلیاژی که مدنظر این واحد است در بورس کم است و این واحد را در تامین ماده اولیه خود دچار مشکل کرده است.
زهرا سپهری افزود: شیوه نامه اخیر وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر “ساماندهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد” و عرضه شمش و سایر محصولات فولادی در بورس با قیمت مصوب، روی کنترل قیمتها در بازار تاثیر داشته است.
وی ادامه داد: عرضه محصولات فولادی در بورس شرایط یکسانی برای همه واحدهای تولیدی ایجاد می‌کند تا به اندازه مساوی از مواد اولیه مورد نیاز خود بهره مند شوند و این طور نشود که برخی واحدها فقط به سبب ارتباطات خود به مواد اولیه دست پیدا کنند و واحدهای دیگر دستشان خالی بماند.
رییس اداره صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: اکنون یک ماه است که با دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت واحدهای فولادی باید ۶۰ درصد محصول خود را در بورس عرضه کنند و ۴۰ درصد دیگر را بفروشند یا صادر کنند.
سپهری افزود: طی چند ماه اخیر شرکت فولاد خراسان نیاز واحدهای نوردی استان خراسان رضوی به شمش را تامین کرده است اما شرکت فولاد خراسان برای تولید شمش مورد نظر کارخانه فولاد صبح پارسیان باید خط تولید خود را تغییر دهد با این حال شرکت مزبور، واحد بزرگی است و استحقاق کمک لازم را دارد.

۲ پیشنهاد برای رفع مشکل

مدیرعامل کارخانه فولاد صبح پارسیان با ارایه چند پیشنهاد برای حل مشکل خود گفت: اکنون بر اساس تصمیم مدیران استانی خوزستان، شرکت فولاد خوزستان موظف شده است که ابتدا شمش مورد نیاز کارخانه‌های نوردی این استان را تامین کند سپس شمش را به سایر نقاط کشور بدهد.
بنانژاد افزود: همین اقدام خوزستان در استان خراسان رضوی نیز قابل انجام است به این معنا که شرکت فولاد خراسان مازاد تولید شمش خود را که باید در بورس عرضه کند ابتدا برای تامین نیاز واحدهای نوردی در استان خراسان رضوی اختصاص دهد تا زنجیره تولید فولاد در خراسان رضوی کامل شود.
وی پیشنهاد کرد توافق نامه‌ای در کارگروه مدیران استانی خراسان رضوی بین شرکت فولاد خراسان و کارخانه شرکت فولاد پارسیان منعقد شود تا شرکت فولاد خراسان نیاز این کارخانه  را به ۱۰ هزار تن، شمش گرید سه اس پی تامین کند و در صورتی که تامین مزبور در تعهدات بورسی ماهیانه شرکت فولاد خراسان قرار گیرد کارخانه شرکت فولاد پارسیان نیز متعهد می‌شود تمام تولید خود در خصوص تیرآهن حاصل از آن شمش را در بورس عرضه کند.