ساخت مواد مرجع آزمایشگاهی (RM) در آزمایشگاه متالوگرافی مدیریت آزمایشگاه مرکزی ذوب‌آهن اصفهان

محمود پوری شعبان، مدیر آزمایشگاه مرکزی با بیان این مطلب از ساخت مواد مرجع آزمایشگاهی خبر داد و  گفت: مواد مرجع (Reference Materials)  واژه‌ای عام از مواد و نمونه‌هایی است که فرآیندهای اندازه گیری معتبری به منظور تعیین ماهیت، همگنی، پایداری و نیز تعیین مقادیر مشخصه‌های مختلف برروی آن انجام شده است و نهایتاً ماده‌ای به اندازه کافی همگن و پایدار نسبت به یک یا چند مشخصه خاص که برای کاربرد مورد نظر در یک فرآیند اندازه گیری مناسب است تهیه می‌گردد.
مدیر آزمایشگاه مرکزی شرکت، افزود: از اصلی‌ترین کاربردهای مواد مرجع آزمایشگاهی در هر آزمایشگاه آزمون می‌توان به اطمینان از صحت و دقت نتایج اندازه‌گیری، تنظیم، کالیبره و یا ریکالیبره نمودن دستگاه‌های اندازه گیری، انجام کنترل‌های میانی در فواصل بین کالیبراسیون به منظور اطمینان از صحت عملکرد دستگاه اندازه گیری، تخمین عدم قطعیت اندازه گیری، تصدیق و صحه گذاری روش آزمون و همچنین اجرای برنامه‌های تضمین کیفیت همانند انجام مقایسات بین آزمایشگاهی و استفاده از نمودارهای کنترل چارت اشاره کرد. وی با بیان این که مواد مرجع آزمایشگاهی با بهره گیری از فرآیندهای بسیار دقیق و براساس مستندات تایید شده مطابق با اصول آماری، تولید می‌شوند، گفت: این مواد معمولاً به همراه یک تائیدیه ارائه می‌گردد که در آن روش اندازه‌گیری، مواد به کار برده شده و دستگاه‌های استفاده شده جهت تعیین خواص و مقادیر ماده مرجع دقیقاً مشخص شده و از این حیث با مواد آزمایشگاهی عادی کاملاً متفاوتند و بسیار گران قیمت می‌باشند و در سیستم‌های مدیریت کیفی که دریافت تاییدیه های آزمایشگاهی جهت صدور گواهی های ملی و بین المللی همانند استانداردهای ISO 9000 و ISO /IEC 17025 لازم است، استفاده از مواد مرجع جهت صدورگواهی‌ها الزامی است به طور مثال در الزامات ویرایش ۲۰۱۷ استاندارهای ISO/IEC 17025 بر استفاده از مواد مرجع به منظور تضمین اعتبار نتایج تاکید شده است.
مجید ذاکری کارشناس آزمایشگاه متالوگرافی و مجری این طرح به تشریح جزئیات پروژه پرداخت و گفت: اندازه‌گیری میزان گازهای نیتروژن، اکسیژن و هیدروژن براساس واحد ppm در فولاد به عنوان یکی از آزمون‌های مهم در زمینه تولید فولادهای کیفی از جمله ریل مطابق با استانداردهای معتبر ملی و بین المللی محسوب می‌گردد و ا در فرآیند کنترل کیفیت به کنترل میزان گازهای موجود در فولاد توجه خاصی می‌شود لذا با تولید ریل در ذوب‌آهن اصفهان، ضرورت اندازه گیری گازهای مذکور در مارک‌های تولیدی ریل به عنوان یک نیاز اساسی مطرح شد.
وی افزود: به منظور اطمینان از درستی نتایج آزمون و صحت عملکرد دستگاه‌های اندازه گیری، نیاز به تامین و استفاده از نمونه‌های استاندارد مرجع می‌باشد، لذا با توجه به هزینه تمام شده خرید نمونه‌های مرجع به دلیل واردات، تحریم‌ها و نیز نوسانات قیمت ارز، برنامه ریزی تهیه و ساخت این نمونه‌ها در محل آزمایشگاه مرکزی طی یک سال گذشته در دستور کار قرار گرفت و ساخت آن سبب صرفه جویی در هزینه‌های آزمون و تولید شد. همچنین قیمت نمونه‌های مرجع گازسنجی براساس رنج عنصر مورد نظر و تعداد عناصر ذکر شده در گواهینامه ارسالی متفاوت می‌باشد به عبارتی هرچقدر مقدار ppm عنصر ثبت شده درگواهینامه به صفر نزدیک‌تر و یا شامل یک  دو و یا هرسه عنصر گازی اکسیژن ، هیدروژن و نیتروژن باشد، قیمت استانداردهای خریداری شده بیشتر است. لذا خوشبختانه در اولین مرحله ساخت کلیه بچ نمونه ها در آزمایشگاه متالوگرافی، شامل هر سه عنصر و از نظر رنج عددی در محدوده استاندارد تولید ریل EN13674 می‌باشد.