به عهده گرفتن مسئولیت انجام یک پروژه در صنایع معدنی و اقدامات اجرایی آن، از مطالعات مقدماتی و توجیه‌پذیری تا برنامه‌ریزی، طراحی، تدارکات و تامین، احداث بناها و تاسیسات، ساخت و آزمایش ماشین‌آلات و تجهیزات، تدارکات، حمل، نصب، راه‌اندازی و آزمون‌های بهره‌برداری و تحویل به کارفرما توسط پیمانکار صنایع معدنی، جزو وظایف پیمانکار محسوب می‌شود. بنابراین بدیهی است که پیمانکار باید توان پذیرش مسئولیت کامل کار مورد تعهد خود و انجام مدیریت فعالیت‌های مختلف آن را داشته باشد. انتقال دانش فنی، تجربه، بهینه‌سازی، مهندسی، سرعت در انجام کار، کاهش قیمت تمام‌شده پروژه، ارتقا و بهبود کیفیت، دستیابی به منابع تامین کالا و تجهیزات، دستیابی به فناوری روز و کاهش نرخ بیکاری از جمله دستاوردهای پیمانکاران برای اقتصاد کشور محسوب می‌شوند. با توجه به اینکه معادن در ایران یکی از بخش‌های مهم اقتصادی کشور هستند، فعالیت پیمانکاران صنایع معدنی و فراوری از اهمیت بسزایی برخوردار است. تقویت توان فنی پیمانکاران این بخش موجب ارتقای توان تولید در صنایع معدنی خواهد شد.
موانعی در مسیر حرکت
بخش پیمانکاری صنایع معدنی در سال‌های اخیر چالش‌های زیادی را در بازه‌های زمانی مختلف تجربه کرده است. اگر چالش‌های بخش پیمانکاری از کل به جزء نگریسته شود، شرایط اقتصادی کشور مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در افول توان پیمانکاران است. در سال‌های گذشته هر اتفاق مهمی که در فضای اقتصاد و صنعت کشور روی داده تاثیر خود را بر روند اجرای طرح‌ها و پروژه‌های صنعتی و معدنی گذاشته است. البته تاثیر اتفاقات منفی آن سریع‌تر و عمیق‌تر بر پیکر این صنعت وارد آمده است. رویدادهای سال‌های اخیر در اقتصاد کشور پیمانکاران را با چالش‌هایی عمیق روبه‌رو کرده است. اتفاقات مهم در عرصه اقتصاد، مانند اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها، تحریم‌های بین‌المللی، افزایش نرخ ارز، محدودیت‌های بانکی در تجارت بین‌المللی، کاهش درآمدهای نفتی و کاهش درآمدهای دولت، همگی گواه این حقیقت‌اند که جامعه زحمتکش و پرتلاش پیمانکاری کشور سال‌های سختی را پشت سر گذاشته و هم‌اکنون نیز گرفتار مشکلات و مسائلی است. در صورت تداوم این مشکلات و حل‌وفصل نشدن آن‌ها، توقف اجرای پروژه‌ها و تضعیف پیمانکاران حداقل سرانجامی است که برای پیمانکاران می‌توان پیش‌بینی کرد.
یکی دیگر از چالش‌های پیمانکاری، شکاف و تاخیر وصول مالی در پروژه‌هاست. همواره زمان پرداخت صورت وضعیت پیمانکار توسط کارفرما مدتی بعد از انجام کار و صرف هزینه توسط پیمانکار صورت می‌گیرد، به این صورت که پیمانکار هزینه می‌کند و ماه‌ها بعد و با تاخیری طولانی، آن را از کارفرما دریافت می‌کند. به عبارت دیگر، جریان نقدینگی همیشه با تاخیر روبه‌روست، در حالی که بازار فروش (برای مثال آهن‌آلات) به‌روز است.
راهکارهایی برای رونق بخش پیمانکاری
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های پیمانکاری، روابط یکسویه کارفرما ـ مدیر طرح ـ مشاور ـ پیمانکار است. بیشتر کارفرمایان برای ایجاد یک رَویه هماهنگی آموزش ندیده‌اند و صرفا بر اساس یک دستورالعمل، رفتاری را پیاده‌سازی می‌کنند که عمدتا باعث اذیت و آزار پیمانکار می‌شود و عملا کیفیت، سرعت و هزینه‌های پروژه را با چالش مواجه می‌کند که تحقیقا به زیان کارفرما نیز خواهد بود. جالب است که برای کنترل صحیح کار پیمانکار، سه رکن (کارفرما، مدیر طرح، مشاور) ایجاد شده است، ولی آیا برای کنترل صحیح کار و وظایف کارفرما یا مشاور، رکنی وجود دارد؟ پاسخ به این سوال می‌تواند گره‌گشای ایجاد یک بستر مناسب برای اجرای یک پروژه در راستای اهداف برد ـ برد برای ارکان پروژه باشد. اصولا نوع قراردادهایی که برای مدیر طرح و مشاور بسته می‌شود در راستای تطویل پروژه است و این موضوع اهداف کارفرما و پیمانکار را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
به نظر می‌رسد نوع پیمان‌هایی که در کشور جاری است باید مورد بازبینی قرار گیرند. برای مثال، پروژه‌های «EPC» که هم‌اکنون در صنایع معدنی تعریف می‌شوند، به دلیل نابسامانی اقتصادی و تلاطم بازار، ریسک‌های قابل‌توجهی دارند، از جمله تغییرات گسترده پس از انعقاد قرارداد (عمدتا به دلیل ضعف کارشناسی در بدنه کارفرما و مشاور در برآورد احجام و قیمت در زمان مناقصه)، تغییرات قیمت‌ها و تورم، تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت‌های شدید در مناسبات مالی خارجی، تاخیر در پرداخت صورت وضعیت‌ها، تطویل پروژه و نظایر آن. این ریسک‌ها پاسخگوی اجرای پروژه‌ها نیستند و مشکلات عدیده‌ای را برای کارفرما و پیمانکار ایجاد می‌کنند. ضمنا روش‌های ورود و نحوه قراردادهایی که با مدیر طرح و مشاور منعقد می‌شود نیز باعث تطویل پروژه‌ها می‌گردد. اساسا نوع این قراردادها باعث تعارض منافع کارفرما، مشاور، مدیر طرح و پیمانکار می‌شود. پیشنهاد می‌گردد که در پروژه‌های صنایع معدنی از روش‌های متداولی مثل «DBB» استفاده شود تا ریسک‌های بالا به دلیل ماهیت قرارداد کاهش یابند.
با توجه به اینکه عموما کارفرمایان نوع و شرایط و محیط قراردادها و پروژه‌ها را ترسیم می‌کنند، شرکت‌های پیمانکاری نقش قابل‌توجهی در زمینه تدوین و ترسیم روش انجام کار ندارند؛ هرچند در یکی دو سال اخیر، کارفرمایان هم با قبول شرایط، در حال تغییر نگرش خود برای اجرای پروژه‌ها هستند.
کانی مس و حرکتی در مسیر توسعه
در راستای بهبود روش اجرای پروژه‌های در دست اقدام شرکت خدمات فنی و مهندسی صنایع و معادن کانی مس، این شرکت با تدوین رَویه‌های هماهنگی، بازرگانی و قراردادیِ به‌روز و چابک، در تسریع و تدقیق اجرای پروژه گام‌هایی موثر برداشته است. شرکت کانی مس در زمینه مدیریت هزینه، مدیریت کیفیت و مدیریت زمان برای رَویه‌مند کردن فعالیت‌ها اقدام کرده و در هماهنگ‌سازی فرایندها گام‌های خوبی برداشته است.
به رغم وجود محدودیت‌های بسیار زیاد، خصوصا در تامین تجهیزات و خدمات خارجی، این شرکت با توانمندسازی بخش مهندسی و کارشناسی خود، بسیاری از خدمات و تجهیزاتی که قبلا از خارج از کشور وارد می‌شدند را به روش مهندسی معکوس و ایجاد تکنولوژی، بومی‌سازی کرده است. در حال حاضر شرکت کانی مس، با در اختیار داشتن بیش از شصت نفر سرمایه انسانی در بخش طراحی و مهندسی و با سابقه طراحی بیسیک و دیتیل کارخانجاتی همانند تغلیظ مس، ذوب مس، لیچینگ مس، آهک، استحصال نیکل، احیای مستقیم آهن و ذوب فولاد و … و همچنین بهره‌گیری از آرشیو فنی کامل در زمینه‌های اشاره‌شده، توانایی طراحی و اجرای این نوع صنایع معدنی به طور کامل و بدون کمک شرکت‌های خارجی را دارد.
در راستای ایجاد بستر رشد شرکت‌های پیمانکاری، لازم است که کارفرمایان ضمن اعتماد به پیمانکارانِ باکفایت داخلی، پروژه‌هایی که قبلا با صرف هزینه‌های گزاف به شرکت‌های خارجی واگذار می‌کردند را به شرکت‌های داخلی ارجاع دهند تا علاوه بر ارتقای تکنولوژی و توان فنی داخل، به عدم وابستگی کشور نیز کمک کنند. شرکت کانی مس تصمیم دارد تا در چشم‌انداز آینده خود، تکنولوژی ساخت و طراحی صنایع معدنی از فرایند تا اجرا را به صورت مدون ایجاد کند و امیدوار است که نگرش سرمایه‌گذاران و کارفرمایان هم به سمت استفاده از توان داخلی هدایت گردد. این شرکت هم‌اکنون قابلیت صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور را داراست و مذاکراتی در این خصوص با شرکت‌هایی در کشورهای آسیای میانه در جریان است.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه