در شرایط تحریم، پول کمتری وارد کشور می‌شود؛ بنابراین پولی که به صنایع تزریق می‌شود نیز کاهش می‌یابد. در پی آن، طبیعتا بعضی از فعالیت‌های اقتصادی دچار آسیب و ورشکستگی می‌شوند و تعدیل نیرو در آنها رخ می‌دهد که نتیجه آن افزایش بیکاری است. در این شرایط، صنایع بالادستی، بازیگران اصلی این چرخه اقتصادی محسوب می‌شوند و با ارجاع کار به واحدهای تولیدی داخلی، می‌توانند نقش بسزایی در افزایش تاب‌آوری این مجموعه‌ها ایفا کنند. اقتصاد یک چرخه است و در آن، همه موارد زنجیروار با یکدیگر در ارتباط هستند. هر قدر اقتصاد به سمت دولتی شدن و افزایش حاکمیت دولتی پیش رود، کندتر خواهد شد، اما با اعتماد به شرکت‌های کوچک‌تر، سرعت این چرخه افزایش پیدا می‌کند و در نهایت آینده روشن‌تری رقم می‌خورد و نسل‌های آینده نیز از آن بهره‌مند می‌شوند. چنین رویکردی، با هدف توسعه صنایع ماشین‌سازی و تولید تجهیزات صنعتی، باعث افزایش اشتغال، رونق کسبوکار، کاهش معضل فرار اقشار تحصیل‌کرده و… می‌شود. همچنین تکیه بر متخصصان سبب می‌شود که حضور افراد رانتی در صنایع کاهش یابد. علاوه بر این، کاهش خروج ارز از کشور نیز از دیگر پیامدهای مهم در زمینه عمق‌بخشی ساخت داخل به تولیدات ملی است. همه این موارد اعتمادبه‌نفس و تکیه بر توان داخلی را افزایش می‌دهند و نیاز به واردات را به حداقل می‌رسانند.
پارامترهای موثر در تامين تجهيزات از منابع داخلی
بهره‌مندی از ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی ساخت داخل در حوزه صنعت مس، فارغ از امکان‌پذیر بودن فنی، مهندسی و اقتصادی، به رویکردهای مدیریتی و افراد تصمیم‌گیرنده نیز بستگی دارد. تا سال ۱۳۹۲ که ارتباط کشور با دنیا نسبتا مطلوب بود و تحریم‌های اِعمالی وضعیت سختی را بر کشور حاکم نکرده بود، بخش بزرگی از هر نوع تجهیزات و ابزار، اعم از آن‌هایی که دانش و تکنولوژی تولید آنها در کشور موجود نبود و نیز تجهیزاتی که امکان تولید آنها در داخل کشور وجود داشت، عمدتا از طریق واردات از دیگر کشورها تامین می‌شد. از دلایل این امر می‌توان به رویکرد اشخاص، تصمیم‌گیری مدیران، بی‌اعتمادی به تولید داخل و مواردی از این قبیل اشاره کرد. با وجود ساختارها و پیش‌زمینه‌هایی مناسب برای تولید داخلی، صنایع ماشین‌سازی و تولید تجهیزات صنعتی شاهد واردات انواع و اقسام تجهیزات بود.
بعد از سال ۱۳۹۲ توجه صنعت مس به این موضوع جلب شد که ساختار و پیش‌زمینه مناسبی برای تولید داخلی ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی در کشور فراهم است. از طرف دیگر، شدت گرفتن تحریم‌های تحمیلی و فشارهای اِعمالی در زمینه انتقال پول، واردات کالا، کنترل‌ها و نظارت‌ها باعث شد تا دیدگاهها تغییر کند. این شرایط نتایج مثبتی را به دنبال داشته است. از جمله پیامدهای مثبت تحریم‌ها در صنعت و حوزه مس می‌توان به تکیه بر نیروهای داخلی و تامین تجهیزات از طریق ساخت داخل اشاره کرد. بسیاری از ابزارآلات و تجهیزات خاص و ویژه در این برهه از زمان توسط نیروهای داخلی ساخته شدند و توسعه یافتند که دلیل اصلی‌اش را می‌توان در عدم امکان تامین از خارج دانست. به طور کلی، در حال حاضر حدود ۵ تا ۱۰ درصد از تجهیزات مورد نیاز صنعت مس از خارج تامین می‌شود. امکان مشابه‌سازی این تجهیزات نیز در داخل وجود دارد که مستلزم ایجاد اعتماد و همکاری متقابل میان شرکت‌های داخلی است.
شرکت کانی مس تا سال ۱۳۹۲ از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و سازندگان تجهیزات شرکت ملی صنایع مس ایران شمرده می‌شد و در بسیاری از طرح‌های فنی و مهندسی و بنیادین آن نیز مشارکت داشته و نتایج مطلوبی را در رزومه خود به ثبت رسانده است. با وجود اینکه در برخی موارد خاص، صنعت مس کشور همچنان به دانش شرکت‌های تامین‌کننده خارجی نیاز دارد، در زمینه تجهیزاتی که تولیدکنندگان داخلی موفق به ساخت آنها شده‌اند، به لحاظ کیفیت، در مرتبه قابل قبولی قرار گرفته است.
فرهنگ‌سازی، عامل افزايش ساخت داخلی
از پارامترهای مهم در تامین تجهیزات و ماشین‌آلات از طریق ساخت داخل، می‌توان به فرهنگ یک کشور اشاره کرد که نقش بسزایی را در این عرصه ایفا می‌کند. شرکت‌های داخلی به منظور تامین تجهیزات خود عمدتا به واردات تمایل بیشتری دارند، در حالی که باید هزینه بیشتری بپردازند و در عین حال اجازه هیچ‌گونه نظارت و بازرسی بر جزئیات تولید سفارشی خود را نیز ندارند. اطمینان به شرکت‌های خارجی قطعا سخت‌تر از اعتماد به شرکت‌های سازنده داخلی است؛ زیرا در صورت بروز هر گونه مشکل، علاوه بر امکان وصول سریع تضامینی که فروشنده ارائه کرده است، در خصوص دعاوی حقوقی، قوانین داخلی کشور اِعمال خواهد شد، اما در تامین از خارج از کشور، قوانین مربوط به کشور تامین‌کننده بر مسائل قراردادی و حقوقی جاری خواهد بود. عدم فرهنگ‌سازی مناسب، تامین تجهیزات از داخل کشور را با چالش‌های زیادی مواجه می‌کند. برای مثال، شرکت‌ها برای تامین تجهیزات مورد نیاز خود به‌سختی به ساخت داخل اعتماد می‌کنند و این بی‌اعتمادی افزایش نظارت و بازرسی‌های سنگین، کنترل ریزبینانه امور فنی و مهندسی تولید تجهیز سفارش‌شده و اِعمال قوانین سرسختانه را در سفارش‌گذاری‌های داخلی به دنبال دارد. در مقابل، در تامین ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی از دیگر کشورها، قدرت چانه‌زنی بسیار پایین است؛ برای سفارش‌گذاری، ابتدا پول پرداخت می‌شود و بازرسی‌های بسیار کم‌رنگی صورت می‌گیرد. شرکت‌های داخلی برای تامین تجهیزات از داخل هزینه کمتری می‌پردازند و قدرت چانه‌زنی بالاتری دارند. بدون شک، با عدم فرهنگ‌سازی مناسب در این زمینه، شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات داخلی با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند.
تصور نادرستِ بی‌نقص بودن و کاربلد بودن شرکت‌های خارجی از عواملی است که شرکت‌ها را به تامین ماشین‌آلات و تجهیزات از طریق واردات سوق می‌دهد، در حالی که این امر ناشی از عدم نظارت و بازرسی بر نحوه کار آن‌هاست. قطعا در فعالیت‌های فنی و مهندسی شرکت‌های خارجی هم ایراداتی وجود دارد، اما درخواست‌کننده تجهیزات از ایران هیچ‌گونه اعتراضی به آن نمی‌کند؛ زیرا اساسا متوجه آن نمی‌شود. تحريم بهترين عامل برای توسعه و افزايش عمق ساخت داخل و همچنين کاهش واردات تلقی می‌شود. تحريم‌ها در کوتاه‌مدت شايد آزاردهنده به نظر برسند، اما در بلندمدت پيامدهای مثبت زيادی خواهند داشت. تحريم‌ها فرصتی برای توسعه علم و تکنولوژی داخلی را فراهم ساخته‌اند
نقش تحريم‌ها در تعميق ساخت داخل
تحریم بهترین عامل برای توسعه و افزایش عمق ساخت داخل و همچنین کاهش واردات تلقی می‌شود. تحریم‌ها در کوتاه‌مدت شاید آزاردهنده به نظر برسند، اما در بلندمدت پیامدهای مثبت زیادی خواهند داشت. تحریم‌ها فرصتی برای توسعه علم و تکنولوژی داخلی را فراهم ساخته‌اند. برای مثال، کشور ژاپن در بحبوحه جنگ جهانی دوم در شرایط سخت، فقر و تنگنا به سر می‌برد، اما با تلاش و تکیه بر توان داخلی، موفق شد جایگاه خود را در جهان تغییر دهد. بدون شک ایران هم از توانمندی‌های بسیاری برخوردار است و می‌توان از این فرصت طلایی به‌درستی استفاده کرد و عمق تولید داخل را افزایش داد. در حال حاضر بسیاری از تجهیزات مورد نیاز صنایع در داخل کشور ساخته می‌شوند و تنها مشکل پیشِ‌روی تولیدکنندگان داخلی، تامین مواد اولیه است.
برنامه راهبردی کانی مس در عمق‌بخشی به ساخت داخل
ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی بنیادین صنعت مس در بخش تولید عمدتا از تکنولوژی بالایی برخوردارند و وابستگی کمتری به نیروی انسانی دارند. شرکت فنی و مهندسی کانی مس در بازه سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۲ به عنوان یک شرکت اصلی و مادرتخصصی تامین تجهیزات شرکت ملی صنایع مس ایران فعالیت می‌کرد. بعد از سال ۱۳۹۲، بر اساس برنامه‌های استراتژیک و هدفمند تغییر حوزه فعالیت، این شرکت به سمت کسبوکار پیمانکاری پروژه‌ها گام برداشت و پس از اجرای چندین پروژه موفق، در این مورد نیز تجربیات مناسبی را کسب کرد که می‌تواند در راستای حمایت از ساخت داخل ماشین‌آلات و تجهیزات و گسترش دانش و تکنولوژی مربوط به آن راهگشا باشد.
برنامه‌های راهبردی در حوزه تعمیق ساخت داخل به دیدگاه و رویکرد مدیریت مجموعه وابسته است و این شرکت، با رویکرد عمق‌بخشی به ساخت داخل، در نظر دارد که عمده تجهیزات خود را از منابع داخلی تامین کند. همان‌طور که قبلا اشاره شد، شرکت فنی و مهندسی کانی مس تا سال ۱۳۹۲ فقط سازنده تجهیزات صنعت مس بود و تا آن زمان ۱۵ هزار قطعه جدید توسط شرکت داخل‌سازی شد. پس از آن، وارد عرصه پیمانکاری و اجرای پروژه شد و به دلیل شرایط حاکم بر کشور و تحریم‌های تحمیلی، ملزم به ادامه کار با شرکت‌های داخلی شد. این شرکت به طور مستقیم وارد ساخت تجهیزات صنعتی نشده، اما ۸۰ تا ۹۰ درصد از تجهیزات مورد استفاده در پروژه‌های خود را از طریق منابع داخلی تامین کرده است. در سال جاری، کانی مس در صدد است که برای نخستین بار پمپ‌های اسید را از داخل ایران تامین کند. ماشین‌آلات مورد نیاز شرکت در حوزه پیمانکاری به طور کلی به دو دسته ماشین‌آلات سبک و سنگین تقسیم می‌شوند. ماشین‌آلات سبک، از قبیل جرثقیل، هویست و وینچ، به طور ۱۰۰ درصدی از منابع داخلی تامین می‌شوند و در حال حاضر حدود هشت شرکت داخلی در این زمینه فعال‌اند، ولی برای تولید ماشین‌آلات سنگین مانند بیل‌مکانیکی و بولدوزر، کشور به علم، دانش و تکنولوژی بیشتری نیاز دارد. در حال حاضر واحدهای تولیدکننده کافی برای ماشین‌آلات سنگین باکیفیت در داخل وجود ندارد و به دلیل تحریم‌ها، متاسفانه کشور مجبور است نیاز خود را از استوک ماشین‌آلات کارکرده دیگر کشورها تامین کند.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه