ورود گام‌به‌گام فناوری‌های نوین به عرصه استخراج و استحصال مس و کاهش دخالت نیروی انسانی در این فرایند، تصویری واضح از الگوی تغییرات در حال وقوع است. ماشین‌آلات خودکار یا ماشین‌آلاتی که به صورت برخط و از نقطه‌ای دیگر از کره خاکی کنترل می‌شوند، تصاویری واقعی هستند که هم‌اکنون قابل مشاهده هستند. از سوی دیگر، ترکیب نیروی انسانی مورد نیاز برای استخراج و تولید مس در حال دگرگونی است. هم‌اکنون شرکت‌های معدنی غالباً از نیروهایی با دانش تخصصی اندک تشکیل شده‌اند، در حالی که در افق پیشِ‌رو، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بخش از نیروی انسانی شرکت‌ها پرسنل متخصص در فناوری‌های نوین خواهند بود.
با هوشمندسازی ماشین‌آلات و تجهیزات و به‌کارگیری دستگاه‌های اینترنت اشیا در صنایع معدنی، تحولاتی شگرف در این حوزه رخ خواهد داد. در مهم‌ترین بخش، تاثیرات معدن‌کاری بر محیط‌زیست کاهش می‌یابد. برای مثال، با قرار دادن سنسورهای محیطی مختلف (که جزو تجهیزات انقلاب صنعتی چهارم محسوب می‌شود) در مناطقی در اطراف معدن می‌توان به طور مداوم اطلاعاتی در مورد میزان فرسایش و آلودگی خاک، آلودگی هوا، آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی، میزان مصرف آب و میزان تغییرات در اقلیم و اکوسیستم طبیعی را به طور مداوم جمع‌آوری و بررسی کرد و بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده، در مورد آینده تصمیم گرفت. در بخش دیگر و با ورود این تجهیزات، شاهد افزایش ایمنی در کار خواهیم بود. با ورود تکنولوژی و هوشمندسازی ماشین‌آلات و تجهیزات، دخالت انسانی کمتر می‌شود و کمتر شاهد سانحه‌هایی در معادن خواهیم بود که منشا آن فشارهای جسمی و خطاهای انسانی هستند. همچنین با استفاده از این نوع تجهیزات، امکان حذف کارگران از محیط‌های پرخطر فراهم می‌آید که این خود موجب افزایش ایمنی می‌شود. در سایـر بخش‌ها نیز عملیات ماشینـی تحـولاتی چشمگیـر خواهـد کـرد. همچنیـن به‌کارگیری دستگاه‌های اینترنت اشیا در معادن باعث تسهیل امکان پیش‌بینی در فرایند کار و کنترل داده‌ها و تحلیل لحظه‌ای آن می‌شود. همه این موارد در کنار هم باعث بهبود قابل توجه صنایع معدنی خواهند شد. ظهور اینترنت اشیا در معادن نقش مهمی در کاهش زمان توقف تولید، کاهش هزینه‌ها، بهبود توسعه پایدار، بهبود امنیت و سلامت و بهبود محیط‌زیست در صنایع معدنی ایفا می‌کند.
اصول اساسی چهارگانه فناوری موج چهارم عبارت‌اند از:
عمل‌کرد همکارانه (Interoperability): در قالب فناوری موج چهارم، ماشین‌آلات، دستگاه‌ها، سنسورها و افراد از طریق اینترنت اشیا و «اینترنت افراد» با یکدیگر در اتصال و ارتباط قرار می‌گیرند تا بتوانند یک هدف نهایی مانند مدیریت یک خط تولید را محقق کنند.
شفافیت اطلاعاتی (Information Transparency): لازمه استفاده از فناوری موج چهارم، توانایی سیستم‌های اطلاعاتی در ایجاد یک کپی مجازی از بخشی از جهان فیزیکی (مثلا یک کارخانه) با استفاده از طراحی‌های صنعتی و با هدف تکمیل داده‌های دیجیتالی سنسورهاست. لازمه این کار، جمع‌آوری داده‌های خام سنسورها و تبدیل آن‌ها به اطلاعات باارزش‌تر و دارای مفهوم است.
کمک‌های فنی (Technical Assistance): فناوری موج چهارم دست‌کم از دو راه به افرادی که از این فناوری استفاده می‌کنند کمک فنی ارائه می‌دهد: کمک در تصمیم‌گیری و کمک فیزیکی. بنابراین سیستم‌های کمکی فیزیکی ـ سایبری در صنایع مجهز به فناوری موج چهارم اولا با جمع‌آوری و تجسم اطلاعات به گونه‌ای قابل درک برای انسان، زمینه تصمیم‌گیری آگاهانه و حل فوری مشکلات در کوتاه‌ترین زمان توسط عوامل انسانی را فراهم می‌کنند و ثانیاً با انجام طیف وسیعی از وظایفی که برای «همکاران انسانی» این سیستم‌ها، ناخوشایند، خسته‌کننده و یا غیرایمن هستند، به انسان‌ها کمک فیزیکی می‌کنند.
تصمیم‌گیری غیرمتمرکز (Decentralized decisions): سیستم‌های فیزیکی ـ سایبری، علاوه بر توانایی کمک به تصمیم‌گیری توسط عوامل انسانی، می‌توانند به صورت مستقل و خودکار تصمیم‌گیری کنند و وظایف خود را انجام دهند. بـه ایـن ترتیـب، صرفـا در مواقـع استثنـایی (مثلا زمانی که در کار دو سیستم تداخل و یا تضاد به وجـود بیایـد) انجام یک وظیفه به سطوح بالاتر، یعنـی عوامل انسانی، محـول می‌شـود (Klaus Schwab).
بر اساس اصول چهارگانه فوق، تحولاتی کلیدی در صنعت مس پیش‌بینی می‌شود. بدون تردید یکپارچگی همه عوامل تولید از طریق فناوری اطلاعات و در قالب این اصول چهارگانه می‌تواند بر بسیاری از هزینه‌های عملیاتی تولید مس اثر بگذارد. هزینه‌های معدن‌کاری و فراوری، کاهش درصد ضایعات، هزینه‌های ایمنی و بهداشت و… برخی از حوزه‌هایی هستند که می‌توان تاثیرات انقلاب صنعتی چهارم را به‌وضوح در آن‌ها مشاهده کرد.
دستاورد دیگر در این حوزه، ظهور فناوری‌های نوین در استخراج و استحصال مس است. پیکره دانش استخراج و استحصال مس یکی از حوزه‌های دانشی به شمار می‌رود که در قالب انقلاب چهارم صنعتی، در حال دگرگونی‌هایی شگرف است. ظهور فناوری‌هایی که با کمترین دخالت عوامل انسانی کار استخراج و استحصال مس در آن‌ها انجام می‌شود نشان‌دهنده بزرگی و اهمیت تغییرات فناورانه آینده است.
به‌علاوه، انقلاب صنعتی چهارم بر توسعه بازار فلز مس نیز اثرگذار خواهد بود. مس یکی از فلزات پرکاربرد در توسعه فناوری‌های الکترونیک است. گسترش انقلاب چهارم صنعتی بدون تردید موجب افزایش تقاضا برای این فلز ارزشمند خواهد شد. اگرچه این افزایش تقاضا الزاما به معنای افزایش قیمت بسیار زیاد در این فلز نخواهد بود، اما شرایط فعلی و افق پیشِ‌روی بازار فلز مس را به‌وضوح در برابر دیدگان ما قرار خواهد داد.
لازمه‌های حرکت به سوی ارتقای فرايندها
اولین پیش‌نیاز در بهره‌برداری از فرصت انقلاب صنعتی چهارم درک درست و صحیح ماهیت و الزامات آن است. بدون مطالعات همه‌جانبه (فنی، مدیریتی، اقتصادی و…) تصمیم‌گیری در زمینه راهبرد بهره‌برداری از فرصت انقلاب صنعتی چهارم احتمالا با خطا همراه خواهد بود. دومین پیش‌نیاز، توسعه فناوری‌های کلیدی در حوزه انقلاب چهارم صنعتی مانند فناوری اطلاعات و اینترنت اشیا و… در داخل کشور در شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌هاست تا از این طریق، ورودی‌های ضروری برای توسعه زیرساخت‌های انقلاب صنعتی چهارم در کشور فراهم شود. توجه به این نکته لازم است که علاوه بر بلوغ فنی برای اجرای فناوری‌های مرتبط با انقلاب صنعتی چهارم، باید بلوغ مدیریتی در شرکت‌ها و رقابت در بازارهای بین‌المللی نیز حاصل شود. اهمیت این امر اگر بیشتر از اهمیت زیرساخت‌های فنی نباشد، قطعا کمتر از آن هم نیست.
یکی از راه‌های اثربخش در زمینه تبادل اطلاعات و دانش، بهره‌گیری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب، جذب دانش روز و فناوری‌های نوین در صنعت مس و حضور فعال در نمایشگاه‌های مختلف از جمله نمایشگاه بین‌المللی معدن است. یکی از دلایل حضور شرکت مس در این نمایشگاه‌ها ارائه آخرین دستاوردهای اکتشاف، استخراج، فرآوری، فروش، سرمایه‌گذاری، تکمیل زنجیره تولید برای دستیابی به محصولات و خدمات با ارزش افزوده بالاتر، دستیابی به آخرین فناوری‌های نوین، ارائه ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی و راه‌سازی و جهش تولید در معادن کشور است که طیف متنوع و متفاوتی از معادن مس، زغال‌سنگ، سنگ‌آهن، کرومیت و تیتانیوم را دارا هستند. از دیگر اقدامات موثر شرکت، استفاده از فناوری ذوب فلش در دو پروژه ذوب مس سرچشمه و خاتون‌آباد به جای فناوری ریورب است. این تغییر فناوری، علاوه بر بهینه‌سازی فرایند تولید و کاهش مصرف انرژی، در بهبود شرایط زیست‌محیطی منطقه نیز نقش مهمی دارد.
علاوه بر این، طراحی تولید سیستم یکپارچه سازمانی به عنوان هسته اصلی توسعه و اجرای انقلاب صنعتی چهارم هم‌اکنون در حال اجرا بوده و پیشرفت های بسیار خوبی داشته است. در این پروژه، با استفاده از متخصصان داخلی و متناسب با اقتضائات و شرایط شرکت ملی صنایع مس ایران، نرم‌افزار یکپارچه سازمانی طراحی شده و در حال تولید است. تولید این نرم‌افزار توسط گروه فاوای شرکت ملی صنایع مس ایران، علاوه بر امتیاز تطابق بسیار بالای فرایندها با فرهنگ و نیازهای شرکت، انعطاف‌پذیری بسیار بالایی برای اجرای فناوری‌های مرتبط با نسل چهارم اقتصاد و شفافیت‌های لازم را در اختیار قرار می‌دهد.
فناوری‌های نوين، زمينه‌ساز توسعه صنعت مس
کاربرد فناوری‌های نوین در معادن، بهینه‌سازی از مرحله اکتشاف تا مرحله تولید محصول معدنی است. در واقع بهینه‌سازی همان «ماین تومیل» است؛ یعنی بر روند فعالیت معدن‌کاران از آغاز استخراج مواد معدنی تا مرحله فرآوری آن نظارت می‌کند و تمام فعالیت‌ها از مرحله اکتشاف، استخراج و فراوری مواد معدنی را با استفاده از فناوری‌های نوین انجام می‌دهد. در اکتشاف، با استفاده از روش‌های نوین و روش‌های دورسنجی، اقدام به بهینه‌سازی فرایند اکتشاف می‌شود. شرکت‌های معدنی می‌توانند با بهره‌گیری از نرمافزارهای بهینه‌سازی استراتژیک استخراج، فرایند معدن‌کاری خود را بهینه سازند. در این زمینه از نرم‌افزارهایی چون دیتاماین، لیگ‌فراگ و جم‌کام، که نرمافزارهای سازمانی در زمینه اکتشاف هستند، نیز می‌توانند استفاده کنند.
از طرف دیگر، باید در نظر بگیریم که در حرکت به سمت این مسیر چالش‌های بسیاری نیز وجود دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور راه‌اندازی شبکه اینترنت در معادن و نیز ارتباط برخط مطمئن در کارخانه‌هاست. به رغم پیشرفت‌ها، باید به این امر بیشتر توجه کرد. از دیگر چالش‌ها برای ورود به تکنولوژی‌های مرتبط یا اینترنت اشیا، تجهیزات این حوزه است که در بخش‌های مختلف امکان به‌کارگیری را خواهند داشت. امروز، به دلیل شرایط تحریمی خاص حاکم بر کشور، متاسفانه امکان خرید تجهیزات و واردات آن‌ها به‌راحتی امکان‌پذیر نیست و حرکت به سمت این نوع فناوری‌های مرتبط با اینترنت اشیا کُند شده است. يکي از مهم‌ترين چالش‌های کشور راه‌اندازي شبکه اينترنت در معادن و نيز ارتباط برخط مطمئن در کارخانه‌هاست. به رغم پيشرفت‌ها، بايد به اين امر بيشتر توجه کرد. از ديگر چالش‌ها برای ورود به تکنولوژی‌های مرتبط يا اينترنت اشيا، تجهيزات اين حوزه است که در بخش‌های مختلف امکان به‌کارگيری را خواهند داشت
آموزش، کليد ارتقای فرايندها
یکی از لازمه‌های اصلی توسعه تکنولوژی در حوزه معدن‌کاری برخورداری از نیروی انسانی آموزش‌دیده و متخصص است. رویکردی که امور آموزش و تجهیز نیروی انسانی شرکت ملی صنایع مس ایران در راستای نیازسنجی آموزشی پرسنل خود اتخاذ کرده نیازسنجی آموزشی مبتنی بر شایستگی و مسئله‌یابی فعال است که با به‌کارگیری روش حل مسئله ساختاریافته، در زمینه آموزش صحیح و کاربردی پرسنل در زمینه‌های مختلف، از جمله فناوری‌های نوین به‌کاررفته، کمک شایانی می‌کند. در رویکرد مسئله‌یابی فعال، به طور ویژه کارشناسان خبره آموزشی فناوری‌های نوین صنعتی را رصد و پرسنل ذی‌ربط را به دانش روز مجهز می‌کنند. سرمایه‌گذاری در زمینه آموزش‌های مجازی با هدف پوشش ۵۰ درصدی کلیه آموزش‌های ارائه‌شده نیز گامی بلند در جهت توانمندسازی پرسنل به شمار می‌رود.
علاوه بر این، یکی از تازه‌ترین فناوری‌های به‌کارگرفته‌شده در شرکت VR است. واقعیت مجازی و واقعیت افزوده از محبوب‌ترین فناوری‌های دنیای تکنولوژی هستند که در معدن‌کاری نیز رواج پیدا کرده‌اند. به طور کلی از مهم‌ترین کاربردهای VR/AR در معدن‌کاری می‌توان به آموزش، تجسم داده‌ها و طراحی، تعمیر و نگه‌داری، بهینه‌سازی و تصمیم‌گیری، پایش و ارائه برای سرمایه‌گذاران اشاره کرد. کاربرد گسترده این دو فناوری در معدن‌کاری حاکی از پتانسیل بزرگ موجود در این صنعت است. قابلیت نمایش سه‌بُعدی اطلاعات، نمای معدن، وضعیت داده‌های اکتشافی، عملیات استخراج و موقعیت محیط‌زیستی منطقه اطراف معدن کمک شایانی به درک بهتر از اطلاعات و تحلیل آن‌ها می‌کند. از دیگر قابلیت‌های واقعیت مجازی در زمینه نمایش سه‌بُعدی اطلاعات می‌توان به بررسی طراحی الگوی انفجار نیز اشاره کرد. همچنین از آن‌جایی که یکی از راه‌های رسیدن به انقلاب صنعتی چهارم و انطباق آن با سازمان، فرهنگ‌سازی است، ارائه آموزش‌های لازم در این بخش کمک خواهد کرد که اهمیت و جایگاه موضوع برای همه بخش‌ها روشن شود و همه مشتاق پذیرش مفهوم هوشمندسازی، اصلاح فرایندها و راه‌اندازی آن در سازمان باشند.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه