یکی از مهمترین چالش‌های کارخانه‌های فولادی در داخل، حملونقل مواد اولیه و محصولات است. راه‌اندازی واحدهای فولادی جدید در نقاط مختلف کشور و نیاز آ‌ن‌ها به تامین مواد اولیه و عرضه محصولات توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های حملونقل، به‌خصوص حملونقل ریلی را آشکارتر کرده است. رشد تقاضا و انسجام تشکل‌ها از جمله انجمن صنفی رانندگان، اِعمال نظر در نرخ‌های حملونقل زمینی و افزایش مکرر تعرفه حملونقل ریلی باعث شده است که حملونقل، بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های تولید و قیمت تمام‌شده محصول را به خود اختصاص دهد. عوامل دیگری همچون عدم دسترسی بعضی از کارخانه‌ها و معادن به شبکه ریلی، عدم امکان بارگیری و تخلیه مکانیزه واگن در بعضی از معادن و کارخانه‌ها و فاصله کارخانه از معادن موجب جلوگیری از آزادی عمل برای سیاست‌گذاری و اتخاذ استراتژی‌های حملونقل به منظور کاهش بهای تمام‌شده محصولات بعضی از کارخانه‌های فولادی شده است. برای مثال، در مسافت‌های بالای یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر، تعرفه‌های حملونقل ریلی به گونه‌ای است که کرایه حمل ریلی و جاده‌ای تقریبا یکسان است. این محدودیت‌ها باعث شده‌اند که کارخانجات مختلف برای تامین مواد اولیه و انتقال محصولات خود ناچار به استفاده از انواع روش‌های حملونقل و استفاده از ظرفیت‌های خالی حمل باشند، به طوری که انتخاب استراتژی کاهش بهای تمام‌شده کم‌رنگ‌تر شود و جای خود را به تلاش برای جابه‌جایی مواد اولیه کارخانجات بدهد. در مسیرهای زیر پانصد کیلومتر، اختلاف زیادی بین هزینه حملونقل ریلی و جاده‌ای وجود دارد و با انتخاب حملونقل ریلی، می‌توان بهای تمام‌شده را کاهش داد.
آیا تحقق اهداف دور از دسترس است؟
در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۱ میلیون تن انواع محصولات نهایی و نیمه‌نهایی فولادی به خارج از کشور صادر شده است. بر اساس سند توسعه ۱۴۰۴، این مقدار باید تا پنج سال دیگر به ۱۵ میلیون تن برسد. هرچند به دلیل رکود ناشی از شیوع کرونا در جهان، تحریم‌های اقتصادی و اِعمال سیاست‌های جدید، صادرات هشت‌ماهه سال ۱۳۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش حدود ۲۰ درصدی مواجه شده است، اما بررسی روند تولید و صادرات در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده و زمان‌بندی افتتاح کارخانجات فولادی جدید نشان می‌دهد که روند روبه‌رشد تولید و صادرات محصولات فولادی ادامه خواهد داشت. از آنجایی که بخشی از صادرات محصولات فولادی به کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان انجام شده است، افتتاح خطوط ریلی خرمشهر به بصره، و خواف به هرات می‌تواند حملونقل صادراتی به این کشورها را تسهیل کند.
بر اساس آمار رسمی سازمان بنادر و دریانوردی، سهم صادرات دریایی محصولات فولادی در سال ۱۳۹۸ حدود ۴/۸ میلیون تن بوده که بخش اعظم این صادرات از بندر شهید رجایی و بندر امام انجام شده است. مقایسه عملکرد تخلیه و بارگیری و ظرفیت اعلام‌شده برای بندرهای کشور نشان می‌دهد که ظرفیت خالی برای افزایش صادرات محصولات فولادی در افق ۱۴۰۴ وجود دارد.
به منظور تحقق اهداف سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ در بُعد حملونقل ریلی، لازم است که در پنج سال باقی‌مانده از سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، سهم حملونقل ریلی از ۱۲ درصد فعلی به ۳۰ درصد برسد. همچنین در حوزه زیرساخت، لازم است که تعداد واگن‌های باری از حدود ۲۵ هزار دستگاه فعلی به ۵۰ هزار دستگاه و خطوط ریلی از ۱۲ هزار کیلومتر فعلی به حدود ۲۵ هزار کیلومتر و تعداد لوکوموتیوهای سنگین به ششصد دستگاه برسد. بدیهی است که در شرایط فعلی و با توجه به چالش تحریم‌ها، زمان کم باقی‌مانده تا ۱۴۰۴، سرعت اجرای پروژه‌های تعریف‌شده، دسترسی نداشتن اغلب معادن و صنایع فولادی به شبکه ریلی، فرسودگی ناوگان ریلی و بهره‌وری پایین این ناوگان‌ها، دسترسی به اهداف بسیار دور از دسترس به نظر می‌رسد. در بخش حملونقل جاده‌ای، فاصله وضعیت موجود و اهداف چشم‌انداز ۱۴۰۴ کمتر است.
بر اساس آمار منتشرشده، در سال ۱۳۹۸ در حوزه صنایع فولادی حدود ۱۱۰ میلیون تن بار جابه‌جا شده است. برای دستیابی به اهداف، باید این مقدار به ۱۱۸ میلیون تن برسد. از این رو، با افزایش حدود ۸ درصدی، دستیابی به اهداف این سند محقق می‌شود. از مهمترین چالش‌هایی که بخش حملونقل جاده‌ای برای رسیدن به اهداف چشم‌انداز با آن مواجه است می‌توان به ضرورت نوسازی ناوگان حمل، یارانه بالای سوخت، کشش نداشتن جاده‌های موجود برای اِعمال بارهای بیشتر و ایمنی پایین اشاره کرد.
مدیریت لجستیک فولاد خوزستان
سیستم حملونقل ریلی یکی از اصلی‌ترین سیستم‌های حملونقل کالا و مسافر است که از حملونقل زمینی ارزان‌تر و از مزایای زیادی همچون ظرفیت بالای حمل بار، آلایندگی کم برای محیط زیست و ایمنی بالا برخوردار است. شرکت فولاد خوزستان، به منظور بهره‌مندی از مزایای این روش، همواره تلاش کرده است از ظرفیت حملونقل ریلی برای جابه‌جایی مواد اولیه و محصولات خود استفاده کند، اما به دلیل محدودیت‌های موجود، ناچار است بخشی از حملونقل خود را از طریق جاده انجام دهد.
مصرف‌کنندگان داخلی شرکت فولاد خوزستان از منظر دسترسی به شبکه ریلی و نوع لجستیک به دو گروه تقسیم می‌شوند. در گروه اول مشتریانی هستند که به شبکه ریلی دسترسی ندارند؛ انتقال محصولات به این واحدها از طریق جاده انجام می‌شود. گروه دوم شرکت‌هایی هستند که به شبکه ریلی دسترسی دارند و مایل‌اند که شمش خریداری‌شده را با واگن حمل کنند. شرکت فولاد خوزستان، به منظور افزایش قابلیت بارگیری و حمل ریلی محصولات و بهره‌مندی مشتریان داخلی از مزایای این نوع حملونقل، با توسعه و اصلاح مسیر خطوط ریلی داخلی، ضمن افزایش ظرفیت بارگیری، قابلیت بارگیری همزمان انواع محصولات تولیدی (بیلت، بلوم و اسلب) را ایجاد کرده است. این عامل باعث شده است که از اواسط سال ۱۳۹۸ تعدادی از مشتریان داخلی، بخشی از محصولات خریداری‌شده را از طریق خطوط ریلی حمل کنند. از طرف دیگر، این مجموعه با برخورداری از ظرفیت مناسب حملونقل ریلی در بندر امام و اختلاف زیاد هزینه حمل ریلی و جاده‌ای، از اواخر سال ۱۳۹۷ تاکنون توانسته است تمامی محصولات صادراتی خود را از طریق ریل حمل کند. آمارها نشان می‌دهند که شرکت فولاد خوزستان در سال ۱۳۹۸ حدود ۵۰ درصد و در نُه‌ماهه سال ۱۳۹۹ حدود ۴۴ درصد از کل محصولات تولیدی خود را از طریق ریل ارسال کرده است.
شرکت فولاد خوزستان، با اتخاذ استراتژی استفاده حداکثری از ظرفیت‌های بارگیری و حملونقل ریلی، توانسته است سهم هزینه حمل محصولات از بهای تمام‌شده را کاهش دهد. جابه‌جایی محصولات صادراتی تا بندر امام و بارگیری بر روی کشتی بر عهده شرکت فولاد خوزستان است. تعرفه حملونقل ریلی برای مسافت‌های مختلف، متفاوت است. مقایسه هزینه حملونقل ریلی و جاده‌ای نشان می‌دهد که برای مسافت‌های زیر پانصد کیلومتر، حمل ریلی به‌صرفه‌تر از حمل جاده‌ای است و برای مسیرهای زیر ۱۵۰ کیلومتر، هزینه‌های حمل ریلی کمتر از ۵۰ درصد هزینه‌های حمل جاده‌ای است.
شرکت فولاد خوزستان از ساختار و پتانسیل حملونقل ریلی مناسبی برخوردار است؛ لذا به منظور استفاده حداکثری از ظرفیت حملونقل ریلی داخلی خود که شامل حدود هفتاد کیلومتر خطوط ریلی، هشت دستگاه لوکوموتیو مانوری و یک هزار و ۷۰۰ دستگاه واگن لبه‌بلند حمل مواد اولیه است، تلاش می‌کند که از توان حملونقل ریلی کشور استفاده و مواد اولیه خود را از طریق ریل جابه‌جا کند.
به دلیل ظرفیت محدود شبکه ریلی کشور، گلوگاه‌های موجود در مسیر شمال به جنوب، عدم دسترسی مستقیم بعضی از معادن به شبکه ریلی و عدم امکان بارگیری مکانیزه واگن در برخی از معادن، شرکت فولاد خوزستان بخشی از مواد اولیه مورد نیاز خود را از طریق جاده حمل می‌کند.
مواد اولیه مورد نیاز شرکت فولاد خوزستان سالانه حدود ۵/۷ میلیون تن است. عمده مواد اولیه مصرفی این مجموعه سنگ‌آهن، قراضه و آهن اسفنجی است. با توجه به عدم دسترسی بیشتر منابع تامین‌کننده آهن اسفنجی و قراضه به حمل ریلی، این مواد از طریق حملونقل جاده‌ای تامین می‌شوند. در سال ۱۳۹۸ از حدود ۵/۶ میلیون تن سنگ‌آهنی که وارد شرکت شده حدود ۷/۲ میلیون تن یعنی حدود ۴۵ درصد آن از طریق ریل حمل شده است. علاوه بر این، در سال ۱۳۹۸ از حدود ۷/۳ میلیون تن محصول ارسالی، که حدود ۵۰ درصد آن شامل کل محموله‌های صادراتی و بخشی از فروش داخلی بوده، از طریق ریل ارسال شده است. در نُه‌ماهه سال ۱۳۹۹ حدود ۵/۴ میلیون تن سنگ‌آهن وارد شرکت شده که سهم حمل ریلی آن حدود ۴۷ درصد بوده و از ۸/۲ میلیون تن محصول ارسال‌شده ۴۳ درصد سهم حملونقل ریلی بوده است.
ثبت دیدگاه