نخستین لازمه توسعه اقتصادی پایدار و متوازن در کشور، شناخت مزیت‌های نسبی مناطق مختلف و ایجاد زیرساخت‌ها برای هدایت صحیح سرمایه‌ها و منابع برای تولید ثروت و ایجاد ارزش افزوده است. برخورداری ایران از ذخایر معدنی گسترده و متنوع یکی از پتانسیل‌های قدرتمند اقتصادی کشور محسوب می‌شود که بهره‌برداری از آن‌ها می‌تواند گام بلندی در مسیر توسعه اقتصادی منطقه‌ای کشور باشد. این مسئله در مورد فلز مس از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است؛ زیرا تقاضای روبه‌رشد مس در دنیا، در کنار محدودیت ذخایر آن، این فلز را به محصولی استراتژیک در اقتصاد جهان بدل ساخته است. مس نسبت به سایر فلزات پایه از بیشترین حاشیه سود ناخالص برخوردار است. متوسط قیمت تمام‌شده برای تولید فلز مس حدود دو هزار و ۸۰۰ دلار و میانگین قیمت فروش آن در طول پانزده سال گذشته بیش از ۶ هزار و ۶۶۰ دلار بوده است. گفتنی است که در حال حاضر، قیمت هر تن مس به بیش از ۹ هزار و ۵۰۰ دلار افزایش یافته است. با توجه به این مسئله، بدیهی است که توسعه زنجیره مس چه تاثیرات مثبت اقتصادی‌ای برای اقتصاد کشور به دنبال خواهد داشت.
شرکت ملی صنایع مس ایران، به عنوان متولی اصلی صنعت مس کشور، بزرگ‌ترین تولیدکننده مس معدنی و تصفیه‌شده در منطقه خاورمیانه و در زمره بیست شرکت برتر تولیدکننده این فلز سرخ‌رنگ در جهان به شمار می‌رود که زنجیره کامل تولید مس از اکتشاف ذخایر، استخراج معدن، تولید کنسانتره، ذوب، پالایش و تولید کاتد مس را در خود جای داده و به این ترتیب توانسته است حداکثر ارزش افزوده را از این پتانسیل ارزشمند نصیب اقتصاد کشور و استان‌های محل فعالیت خود کند.
چشم‌انداز توسعه
در حال حاضر، ایران با دارا بودن حدود ۴۱٫۵ میلیون تن مس محتوی، حدود ۴٫۸ درصد ذخایر جهانی مس را در اختیار دارد، در حالی که سهم ایران از تولید مس معدنی دنیا حدود ۱٫۶ درصد است. همین مسئله خود گویای لزوم توسعه سرمایه‌گذاری‌ها در توسعه زنجیره تولید مس در کشور است؛ زیرا با توجه به چشم‌اندازهای آتی بازار مس و نیز ظرفیت‌های موجود در کشور، این پتانسیل وجود دارد که میزان ارزآوری صنعت مس برای کشور از میانگین سالانه حدود ۲ میلیارد دلار در پانزده سال اخیر حتی به بیش از ۱۰ میلیارد دلار نیز برسد.
در زنجیره تولید مس، بیشترین حاشیه سود به حلقه‌های نخست اختصاص دارد، به طوری که حدود ۸۰ درصد از کل سود قابل‌دسترسی در زنجیره مس به حوزه معدن و فراوری تا تولید کنسانتره مس تعلق دارد. در حال حاضر شرکت ملی صنایع مس ایران از ظرفیت تولید حدود ۱٫۲ میلیون تن کنسانتره در سال بهره می‌برد که از این میزان ۳۰۰ هزار تن در استان آذربایجان شرقی و مجتمع مس سونگون و ۹۰۰ هزار تن در استان کرمان واقع شده است. البته شرکت ملی صنایع مس ایران، با توجه به اهمیت بالای حلقه‌های نخست در ایجاد ارزش افزوده در زنجیره مس، در برنامه جامع توسعه خود، استراتژی‌ها و طرح‌های توسعه مهمی را برای این بخش پیش‌بینی کرده که بهره‌برداری از آن‌ها ظرفیت فعلی را، که در طول مدت حدود چهار دهه ایجاد شده است، ظرف چند سال با رشد بیش از ۱۰۰ درصدی به حدود ۲٫۵ میلیون تن خواهد رساند.
حلقه بعدی زنجیره، تولید پیرومتالورژی مس ذوب و پالایش است که اگرچه نسبت به حلقه‌های نخست حاشیه سود کمتری دارد، توسعه آن موجب تکمیل زنجیره ارزش مس در کشور و تامین نیاز صنایع پایین‌دست کشور خواهد بود. هم‌اکنون شرکت ملی صنایع مس ایران از ظرفیت تولید ۴۰۰ هزار تن کاتد برخوردار است که از این میزان ۲۸۰ هزار تن در مجتمع سرچشمه و ۱۲۰ هزار تن در شهربابک در استان کرمان واقع شده است.
گفتنی است که در آخرین سند چشم‌انداز توسعه شرکت ملی صنایع مس ایران، تولید ۶۱۵۶ هزار تن مس محتوی ماده معدنی و ۵۵۰ هزار تن مس کاتدی در سال ۱۴۱۰ هدف‌گذاری شده است.
کرمان و آذربایجان شرقی، پایگاه‌های اصلی صنعت مس
قرارگیری دو معدن بزرگ مس کشور یعنی معدن سرچشمه و معدن سونگون در استان‌های کرمان و آذربایجان شرقی موجب شده است تا تقریبا تمام فعالیت‌های شرکت ملی صنایع مس ایران در حوزه زنجیره مس در این دو استان انجام شود. این امر، با توجه به ابعاد و گستردگی فعالیت‌های این واحدها، تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای در جنبه‌های مختلف اقتصادی این مناطق نظیر سطح اشتغال، رونق کسب‌وکارهای محلی و مهاجرت معکوس به این مناطق داشته است. بر اساس برآوردها، ارزش افزوده حاصل از تولید کنسانتره شرکت ملی صنایع مس ایران در استان کرمان از حدود ۲۹ هزار و ۲۹۷ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۲ به بیش از ۱۱۸ هزار و ۸۹۸ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۸ رسیده است. این شرکت همچنین در سال ۱۳۹۸، از محل تولید کاتد، ۱۱ هزار و ۹۱۰ میلیارد ریال ارزش افزوده در استان کرمان ایجاد کرده است.
در مجموع می‌توان گفت که ارزش افزوده ایجادشده توسط شرکت ملی صنایع مس ایران در استان کرمان در سال ۱۳۹۸ بیش از ۱۳۰ هزار و ۸۰۸ میلیارد ریال بوده است که در مقایسه با سال ۱۳۹۲، افزایشی ۳٫۳ برابری را نشان می‌دهد. افزایش حدودا ۴۴ درصدی تولید کنسانتره و ۳۲ درصدی تولید کاتد مس و نیز افزایش قیمت‌های جهانی این فلز موجب شده است تا صنعت مس در سال‌های اخیر نقش پررنگ‌تری را در اقتصاد کرمان ایفا کند. بر اساس محاسبات، سهم زنجیره تولید مس شرکت ملی صنایع مس ایران از مجموع تولید ناخالص داخلی استان کرمان در سال ۱۳۹۲ حدود ۹ درصد بوده که این عدد در سال ۱۳۹۸ به حدود ۱۲٫۸ درصد افزایش یافته است. در استان آذربایجان شرقی نیز، با توجه به رشد ۷۸ درصدی تولید کنسانتره مس مجتمع سونگون در بازه زمانی مورد بررسی، ارزش افزوده ایجادشده توسط شرکت ملی صنایع مس ایران رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده است، به گونه‌ای که این عدد که در سال ۱۳۹۲ به کم‌تر از ۸ هزار میلیارد ریال می‌رسید در سال ۱۳۹۸ تا بیش از ۳۹ هزار و ۴۵۰ میلیارد ریال افزایش یافت. در واقع فرایند استخراج معدن و تولید کنسانتره مس در مجتمع سونگون در سال ۱۳۹۸ سهمی حدودا ۳٫۴ درصدی از مجموع تولید ناخالص داخلی استان آذربایجان شرقی را به خود اختصاص داده است. البته با توجه به ظرفیت‌های در دست برنامه‌‌ریزی و احداث توسعه ظرفیت‌های تولید کنسانتره و کاتد مس در دو استان کرمان و آذربایجان شرقی، بدیهی است که شرکت ملی صنایع مس ایران در سال‌های پیشِ‌رو نقش پررنگ‌تری را اقتصاد این دو استان ایفا خواهد کرد و سهم بیشتری را از تولید ناخالص داخلی آن‌ها به خود اختصاص خواهد داد.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه