فلزات پایه، به‌ویژه مس، از جمله کالاهای اساسی صنعت به شمار می‌روند که همواره میزان تقاضای آن‌ها صعودی بوده است. با توجه به کلیدی بودن استفاده از مس که کاربرد گسترده‌ای در بخش‌های مختلف صنایع دارد، انتظار می‌رود که روند تقاضای آن طی سال‌های آتی همواره با رشد همراه باشد. رشد اقتصادهای درحال‌توسعه و نوظهور، در کنار نیاز به نوسازی و بازسازی در اقتصادهای توسعه‌یافته به صورت دوره‌ای، مهم‌ترین عواملی هستند که پیش‌بینی رشد تقاضای مس در آینده بلندمدت را رقم می‌زنند. هم‌راستا با تقاضا، عرضه جهانی مس نیز روند روبه‌رشدی را پشت سر گذاشته است و با توجه به پیش‌بینی رشد تقاضا، انتظار می‌رود تولید جهانی مس از منابع معدنی نیز صعودی باشد.
تقاضای جهانی مس تصفیه‌شده روندی روبه‌رشد داشته و از حدود 10.5 میلیون تن در ابتدای دهه 1990 تا سطح 24 میلیون تن در سال 2019 افزایش یافته است. رشد تقاضای مس، همانند هر بازار دیگر، محرک شرکت‌های معدنی برای اکتشافات بیشتر و توسعه تولید معدنی بوده است. مطالعات نشان می‌دهد که طی پانزده سال آتی (2020 تا 2035)، تقاضای جهانی مسِ تصفیه‌شده همچنان با رشد همراه باشد و تا سطح 29 میلیون تن در سال 2035 افزایش پیدا کند.
پشتوانه پیش‌بینی رشد تقاضای مس طی سال‌های پیشِ‌رو، انتظار رشد 50 درصدی اقتصاد جهانی است. توسعه روزافزون اقتصادهای نوظهور، محرک اصلی چشم‌انداز مثبت اقتصاد جهانی طی پانزده سال آتی است. این در حالی است که طی سه دهه اخیر، چین به عنوان یک اقتصاد درحال‌توسعه، تنها عامل اصلی رشد اقتصادی و تقاضای جهانی مس تصفیه‌شده بوده است. با این حال، انتظار می‌رود که از نقش چین در توسعه اقتصادی سال‌های آتی به‌شدت کاسته و به نقش سایر اقتصادهای درحال‌توسعه و نوظهور افزوده شود. در نتیجه وابستگی رشد اقتصادی به تقاضای مس، طبعا تقاضای مس نیز چشم‌اندازی افزایشی را پیشِ‌رو خواهد داشت.
اکتشافات، ضامن توسعه توليد
در نمودار 1، روند تولید جهانی مس معدنی طی 25سال اخیر قابل مشاهده است. بر این اساس، تولید مس طی نیمه دوم دهه 1990 با میانگین رشد سالانه 5.8 درصدی افزایش یافته، اما در نیمه نخست دهه 2000 میانگین رشد سالانه تولید معدنی به 2.4 درصد افت کرده و در نیمه دوم این دهه تا 1.4 درصد نیز رسیده است. با این حال، در نیمه نخست دهه 2010 تولید جهانی مس مجددا شتاب گرفت و میانگین رشد سالانه 3.5 درصدی را به ثبت رساند. با وقوع اتفاقات متعدد که عمدتا منتج به کاهش تقاضا و افت قیمت مس شد، در نیمه دوم دهه 2010 مجددا میانگین رشد سالانه تولید جهانی مس معدنی به 1.9 درصد کاهش یافت.
در جهان، بیش از 85 درصد از تولید مس تصفیه‌شده از محل منابع معدنی است، در حالی که افت عیار معادن طی دهه‌های اخیر، در کنار کاهش میزان موفقیت در اکتشافات و افزایش عمق اکتشافی، سبب شده است تا پیش‌بینی تولید مس از منابع معدنی با افت نرخ رشد همراه باشد. به بیان بهتر، انتظار می‌رود که بازار مس طی یک دهه آتی با کسری عرضه همراه شود. علت وقوع کسری عرضه، افزایش کند‌تر تولید معدنی از محل واحدهای فعال و پروژه‌های صنعت در مقایسه با رشد تقاضای مس است. از این رو، اکتشافات به عنوان رکن مهم توسعه پایدار تولید، جلوه و اهمیت بیشتری یافته است.
اکتشافات مس در جهان، طی مدت اخیر، دو ویژگی بارز داشته است: 1. هزینه‌های اکتشافی به ازای هر تن افزایش یافته که به معنای افزایش عدم قطعیت در فعالیت‌های اکتشافی و افزایش عمق اکتشافات است؛ 2. دیگر معادن بزرگ و غول‌پیکر مس در سطح جهان طی فعالیت‌های اکتشافی به ثبت نرسیده‌اند. علاوه بر این، برخی کانسارهای کشف‌شده توسط شرکت‌های معدنی و اکتشافی نیز، به دلایل مختلف اعم از عیار پایین کانسنگ، حجم محدود یا عمق بالا، توجیه‌پذیری اقتصادیِ کافی ندارند.
حفظ پایداری تولید مس معدنی وابستگی شدیدی به شناسایی ذخایر جدید و توسعه معادن فعال توسط فعالیت‌های اکتشافی دارد. بر اساس نُرم‌های بین‌المللی، برای حفظ اطمینان از پایداری تولید در بخش مس معدنی، سالانه باید به میزان بیش از دو برابر برداشت، ذخیره جدید شناسایی شود. نمودار 2 روند نسبت ذخایر جدید به برداشت از ذخایر (تولید مس معدنی) را نمایش می‌دهد. با توجه به افت‌وخیزهای تغییرات ذخایر مس، به طور میانگین، در بازه 25 سال اخیر حدود 1.5 برابر تولید معدنی (برداشت از ذخایر)، ذخیره جدید شناسایی شده است.
این میانگین، کمتر از سطح مورد انتظار است و پیش‌بینی می‌شود که بازار جهانی مس در آینده بلندمدت با کسری عرضه معدنی مواجه شود. علت رشد قابل توجه در برخی سال‌ها، نظیر 2002، 2008، 2010 و 2017، به نتیجه رسیدن تعداد بالایی از اکتشافات یا ذخیره‌های با حجم متوسط تا بزرگ در سراسر جهان بوده است که نهایتا خود را به صورت قله‌ای در شاخص نسبت ذخیره جدید به تولید معدنی نشان می‌دهد. با این حال، طی 25 سال اخیر، ایجاد قله‌های بزرگ در روند نسبت ذخیره به تولید نیز کاهشی بوده است که بیانگر کاهش کشف ذخایر بزرگ و متعدد در سراسر جهان است. آخرین قله در سال 2017 عدد 3.5 واحد را نشان می‌دهد که به معنی کشف ذخیره جدید به میزان 3.5 برابر بیشتر از تولید معدنی سال 2017 است.
بررسی روند هزینه‌های اکتشاف هر تن مس نیز نشان می‌دهد که طی نیمه دوم دهه 2000، با افزایش عدم قطعیت در اکتشافات، هزینه‌های اکتشافی به ازای هر تن مس افزایش یافته و در نیمه دوم دهه 2010 تقریبا ثابت شده است. این افزایش پلکانی هزینه‌های اکتشافی از میانگین 2/18 دلار بر تن (1995 تا 2005) به میانگین 33.1 دلار بر تن (2014 تا 2019) ناشی از دشوارتر شدن فعالیت‌های اکتشافی، افزایش عمق اکتشافات و کاهش عیار بوده است. قاطعانه می‌توان ادعا کرد که طی یک دهه اخیر، کانسار بزرگی در جهان کشف نشده است.
استراتژی‌های توسعه توليد
بر اساس نقشه استراتژی شرکت ملی صنایع مس ایران، ماموریت این مجموعه بزرگ، اکتشاف و استخراج منابع معدنی مس و عناصر همراه، تبدیل آن‌ها به محصولات با ارزش افزوده بالا و خلق مزیت پایدار برای ذی‌نفعان مجموعه است که چشم‌انداز نیل به سازمانی کارآمد در عرصه تولید و عرضه مس و محصولات جانبی آن با عملکرد مثبت در مقیاس جهانی را تصویر می‌کند. توسعه پایدار و حفظ اصول اجتماعی، دو رکن اساسی از ارزش‌های این مجموعه صاحب‌قرانیه هستند که بستر رسیدن به چشم‌انداز این مجموعه را فراهم می‌سازند.
شرکت ملی صنایع مس ایران، به منظور تکمیل ماموریت‌های خود در راستای دستیابی به چشم‌انداز تصویرشده، اجرای اقداماتی را به صورت کلان‌شرکتی، برنامه‌ریزی کرده است. در نقشه استراتژی این شرکت، شش اقدام راهبردی معرفی شده‌اند که در صدر فعالیت‌های این مجموعه قرار دارند. استراتژی‌های مذکور عبارت‌اند از: توسعه فعالیت‌های اکتشافی، رشد تولید و افزایش ظرفیت متناسب با آن؛ بهینه‌سازی هزینه‌های تولید و فرایندهای عملیاتی؛ صیانت از ثروت‌های ملی و زیست‌محیطی و ایفای مسئولیت اجتماعی؛ ارتقای بهره‌وری نیروی انسانی و تحول فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی؛ توسعه تعامل با شرکت‌های بزرگ معدنی و صنعتی داخلی و خارجی؛ توسعه بازار و فرصت‌های درآمدزایی.
با توجه به استراتژی‌های تعریف‌شده از سوی شرکت ملی صنایع مس و نیاز به توسعه صنعت مس کشور به منظور ایجاد رقابت‌پذیری میان بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده مس معدنی، پیش‌بینی می‌شود که طی ده سال آتی (سال 2030)، هم شرکت ملی صنایع مس شاهد ارتقای رتبه تولید معدنی در مقیاس جهانی باشد و هم با توسعه اکتشافات و تکمیل ظرفیت ذوب و پالایش، رتبه ایران از منظر ذخیره و تولید مس تصفیه‌شده افزایش یابد.
نمودار 3 روند تولید کنسانتره شرکت ملی صنایع مس ایران را از سال 1360 تاکنون به تصویر کشیده است. به طور کلی، روند گذشته و برنامه آتی تولید مس شرکت تا سال 1410 را می‌توان به پنج دوره تقسیم‌بندی کرد:
1. از آغاز فعالیت تا 1372؛
2. از 1373 تا 1392؛
3. از 1393 تا 1402؛
4. از 1403 تا 1405؛
5. از 1406 تا 1410.
در دوره نخست، بهره‌برداری معدنی شرکت ملی صنایع مس متمرکز بر فازهای نخست و دوم معدن سرچشمه بوده است. در دوره دوم، با بهره‌برداری از تغلیظ معادن میدوک و سونگون، تولید معدنی شرکت در رده بالاتری نسبت به دوره نخست قرار گرفت. در دوره سوم، راه‌اندازی فاز دوم سونگون سبب شد تا برداشت معدنی شرکت باز هم ارتقا یابد و طی سال‌های اخیر، رکورد تولید 300 هزار تنی مس معدنی را به ثبت برساند. در صورت بهره‌برداری از پروژه‌های معدنیِ در دست اجرای این شرکت، انتظار می‌رود که تا سال 1410 شرکت ملی صنایع مس، با ثبت رکوردهای جدید 500 و 600 هزار تنی مس معدنی، وارد دوره‌های چهارم و پنجم تولید مس شود.
دوره‌های توسعه توليد
در حال حاضر، مجموع تولید کنسانتره مس شرکت حاصل بهره‌برداری از فازهای نخست و دوم معدن مس سرچشمه، فاز نخست معدن مس میدوک و فازهای نخست و دوم معدن مس سونگون است که در سال 1398 برابر با 285 هزار تن مس محتوی بود که با توجه به مجموع ذخیره 26.5 میلیون تنی مس محتوی، نسبت برداشت از این سه ذخیره برابر با 1.1درصد ارزیابی می‌شود. این در حالی است که نرخ برداشت از ذخیره در جهان، به طور میانگین، برابر با 2.5 درصد است. علت این نرخ پایین برداشت از ذخایر اصلی شرکت، به نتیجه رسیدن مطالعات اکتشافی اخیر مجموعه و افزایش ذخیره مس معادن مذکور بوده است.
بنابراین شرکت ملی صنایع مس ایران پروژه‌های توسعه‌ای شامل فازهای 2 میدوک، 3 سرچشمه و 3 و 4 سونگون را تعریف و طراحی کرده است تا برداشت از معادن خود را به سطح جهانی برساند. در نتیجه بهره‌برداری از این معادن، تولید شرکت ملی صنایع مس افزایش خواهد یافت. شایان ذکر است که بر اساس زمان‌بندی طراحی‌شده برای پروژه‌های معدنی مذکور، انتظار می‌رود که فازهای 2 میدوک و 3 سونگون در سال 1406 به بهره‌برداری برسند و بهره‌برداری از فازهای 3 سرچشمه و 4 سونگون در سال 1410 آغاز شود. پیش از بهره‌برداری از این پروژه‌های معدنی، پیش‌بینی می‌شود که پروژه‌های معدنی دره‌زار، درآلو و چاه‌فیروزه در کرمان و دره‌زرشک از مجموعه معادن تفت در یزد طی سال 1403 راه‌اندازی شوند.
بررسی اهداف سبد پروژه‌های معدنی شرکت ملی صنایع مس نشان می‌دهد که در صورت بهره‌برداری از این طرح‌های معدنی طی برنامه زمانی تعریف‌شده، تولید مس محتوی کنسانتره شرکت در سال 1403 (آغاز دوره چهارم توسعه تولید) به بیش از 430 هزار تن (شکست رکورد دوره سوم) و در سال‌های 1406 (آغاز دوره پنجم توسعه تولید) و 1410 به‌ترتیب به 550 و 624 هزار تن برسد که طبیعتا شکست رکورد تولید دوره چهارم مجموعه را به همراه دارد.
دورنمای توسعه توليد
بر اساس مطالعات چشم‌انداز عرضه و تقاضای بازار مس تا سال 2030 (1409)، انتظار می‌رود که شکاف عرضه و تقاضای مس معدنی به حدود 5.5 میلیون تن برسد. افت عیار معادن فعال، نزدیکی به پایان عمر برخی از معادن بزرگ و قدیمی و افزایش هزینه‌های فرآوری سنگ (به دلیل افت عیار)، همگی از عواملی هستند که موجب می‌شوند در سال‌های پیشِ‌رو، تولید جهانی مس معدنی از معادن فعال فعلی افتی چشمگیر داشته باشد و از حدود 21 میلیون تن در سال‌های اخیر به 18 میلیون تن در سال 2030 کاهش یابد. با این حال، بررسی وضعیت پروژه‌های معدنی در سطح جهانی نشان می‌دهد که به منظور تامین تقاضای آتی (پر کردن شکاف عرضه)، نه‌تنها سبد پروژه‌های معدنی کافی است، بلکه در صورت بهره‌برداری کامل از تمامی پروژه‌ها طبق برنامه، عرضه معدنی به حدود 30 میلیون تن خواهد رسید که 6.5 میلیون تن مازاد بر تقاضای بازار خواهد بود.
نهایتا برای تامین شکاف عرضه و تقاضا طی سال‌های آتی تا 2030، به راه‌اندازی و بهره‌برداری از تمام پروژه‌های قطعی (گروه پروژه‌هایی که تامین مالی شده‌اند و آماده فاز ساخت هستند)، تمام پروژه‌های با احتمال بالا (گروه پروژه‌هایی که در مراحل پایانی مطالعات امکان‌سنجی و دریافت مجوزها قرار دارند) و بخشی از پروژه‌های با احتمال پایین (گروه پروژه‌هایی که در مراحل ابتدایی امکان‌سنجی و دریافت مجوزها قرار دارند) نیاز خواهد بود. انتظار می‌رود که شکاف عرضه سال 2030 با حدود 1.1میلیون تن از تولید پروژه‌های قطعی، 3.2 میلیون تن از تولید پروژه‌های با احتمال بالا و حدود 2.1 میلیون تن از تولید پروژه‌های با احتمال پایین، تامین شود.
پیش‌بینی می‌شود که تولید مس معدنی در سال 2031 (1410)، متشکل از تولید معادن فعال به میزان حدودا 16.5 میلیون تن، تولید از تمامی پروژه‌های قطعی به میزان حدودا 1.1 میلیون تن، تولید از تمامی پروژه‌های احتمال بالا به میزان حدودا 3.1 میلیون تن و تولید از تمامی پروژه‌های احتمال پایین به میزان 7.7 میلیون تن، در مجموع برابر با 28.4 میلیون تن باشد. با پیش‌بینی تولید حدودا 624 هزار تن مس محتوی کنسانتره و 639 هزار تن مس معدنی شرکت ملی صنایع مس در سال 1410، انتظار می‌رود که سهم شرکت از تولید جهانی مس معدنی از حدود 1.4درصد در سال 1398 (2019) به 2.3 درصد در سال 1410 (2031) افزایش یابد. تولید مس معدنی کشور نیز از حدود 1.5 درصد در سال 1398 (2019) به حدود 2.4 درصد در سال 1410 (2031) خواهد رسید.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه