شرکت ملی صنایع مس ایران، بزرگ‌ترین تولیدکننده مس معدنی و تصفیه‌شده در ایران و منطقه خاورمیانه، در زمره بیست شرکت برتر تولیدکننده این فلز سرخ‌رنگ در جهان به شمار می‌رود. یکپارچه بودن فعالیت تولیدی شرکت، از معدن تا کاتد و مفتول، مزیت رقابتی این شرکت را در سطح جهانی افزایش داده است. تولید کنسانتره مس، که حاشیه سود ناخالص تقریبا 50 درصدی دارد، این ویژگی را در شرکت ملی صنایع مس ایجاد کرده است تا در شرایط دشوار بازار، مشابه وضعیت کنونی و سال‌های 2012 تا 2016 که قیمت در روندی نزولی به سطوح پایین رسید، قدرت نجات از تعطیلی، کاهش تولید یا تعدیل نیرو را داشته باشد.
علاوه بر مزیت حاشیه سود بالای تولید معدنی، مدیریت هزینه‌های مجموعه در دوران بحرانی بازار به کاهش هزینه‌های قابل اجتناب و حفظ سودآوری مجموعه کمک کرده است. شرکت ملی صنایع مس ایران در تمامی دوره‌های بحرانی بازار، سودآوری خود را حفظ کرده است. در این بازه زمانی، کمترین حاشیه سود عملیاتی شرکت ملی صنایع مس تقریبا برابر با 6/6 هزار میلیارد ریال (660 میلیارد تومان) در سال 2015 بوده است.
در شرایط کنونی نیز که بازار جهانی مس به دلیل همه‌گیری کووید ـ 19 وضعیتی نابسامان دارد، مدیریت موفق، در کنار ویژگی‌های انحصاری این مجموعه، عامل رهایی از چالش‌های کنونی است. نکته مهم این است که وابسته نبودن تولید مس به منابع وارداتی و سهم بسیار پایین هزینه‌های ارزی برای تولید مس سبب شده است تا افت ارزش ریال در مقابل دلار طی سال‌های 1396 تاکنون هزینه‌های تولید این مجموعه بر حسب دلار را کاهش دهد. در نتیجه، التهاب بازار ارز و جهش نرخ تسعیر، که پایه‌های برخی از بنگاه‌های اقتصادی را متزلزل ساخته، به تقویت حاشیه سود شرکت ملی صنایع مس ایران انجامیده است.
با توجه به این امر، چالش کنونی اقتصاد کشور یعنی صعود لگام‌گسیخته بازار ارز فرصتی برای شرکت ملی صنایع مس ایران و شرکت‌های مشابه است که میزان تولید خود را افزایش دهند و به حداکثر ظرفیت برسانند تا از مزیت قیمتی محصولات خود در بازارهای جهانی بیشترین بهره را ببرند. با وجود این، چالش‌های بسیاری دامنگیر تولیدکنندگان بخش معدن و صنایع معدنی است که هزینه تولید یکی از آن‌هاست.
در حال حاضر، یکی از مهم‌ترین چالش‌های تولیدکنندگان کشور صادرات است. با وجود این، بر اساس آخرین آمار سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران، ارزش صادرات کشور در سال 1398 برابر با 41.3 میلیارد دلار بوده است که با احتساب میانگین نرخ دلار 13 هزار تومانی، ارزشی حدود 540 هزار میلیارد تومان داشته است. این عدد حکایت از موفقیت صادراتی کشور در سال 1398 با وجود تحریم‌های بین‌المللی دارد. در سال‌های 1396 و 1397 به‌ترتیب 47 و 44.3 میلیارد دلار صادرات از ایران صورت گرفته است.
تاثيرگذاری بر اقتصاد کشور
شرکت ملی صنایع مس ایران در سال 1398 بیش از 229 هزار میلیارد ریال (22.9 هزار میلیارد تومان) درآمد داشته است. پرطرفدارترین کالای شرکت ملی صنایع مس در بازارهای جهانی، کنسانتره مس است. علت تقاضای بالای این محصول در بازارهای بین‌المللی را می‌توان به محدودیت دسترسی کنونی و پیش‌بینی کسری عرضه این محصول در آینده نزدیک مرتبط دانست.
در سال 1398 شرکت ملی صنایع مس، با ایجاد بیش از 218 هزار میلیارد ریال (21.8 هزار میلیارد تومان) ارزش افزوده ناخالص، سهمی 0.9 درصدی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص داد؛ بررسی سهم این شرکت از تولید ناخالص داخلی غیرنفتی رقم یک درصد را نشان می‌دهد. به طور میانگین، طی سه سال گذشته، این مجموعه بزرگ تولیدی سالانه بیش از 131 هزار میلیارد ریال (13.1 هزار میلیارد تومان) ارزش افزوده ناخالص ایجاد کرده و به میزان 0.7 درصد در اقتصاد کشور مشارکت داشته است.
در نمودار 1، میزان تاثیرگذاری شرکت ملی صنایع مس ایران بر اقتصاد کشور (تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص داخلی غیرنفتی) در سه سال اخیر مشاهده می‌شود. میزان تاثیرگذاری شرکت ملی صنایع مس بر اقتصاد کشور چشمگیر است؛ زیرا بخش معدن، بدون احتساب استخراج نفت و گاز طبیعی، سهمی فقط 8 درصدی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص می‌دهد و مجموع تاثیرگذاری صنعت و معدن بر اقتصاد کشور به طور میانگین برابر با 15درصد است. در نتیجه، میانگین سهم 0.7 درصدی شرکت ملی صنایع مس تاثیرگذاری موفق این شرکت بر اقتصاد کشور را نشان می‌دهد.
مشارکت 7/0 درصدی شرکت ملی صنایع مس ایران در توسعه اقتصادی کشور طی سه سال اخیر برابر با مشارکت سالانه 5/8 درصدی در توسعه اقتصادی بخش صنعت و معدن، بدون احتساب استخراج نفت و گاز طبیعی، بوده است. این آمار اهمیت بالای عملکرد اقتصادی این شرکت پویا و با افق روشن را در توسعه معدن و صنایع معدنی و نهایتا اقتصاد کشور روشن می‌کند. نمودار 2 ارزش افزوده بخش صنعت و معدن بدون احتساب استخراج نفت و گاز و سهم شرکت ملی صنایع مس از آن را در سه سال 1396 تا 1398 نشان می‌دهد.
مقايسه شرکت ملي صنايع مس ايران، به عنوان بزرگ‌ترين توليدکننده مس در ايران، با دو شرکت بزرگ توليدکننده آلومينيوم و فولاد در ايران نمايانگر بيشتر ويژگي‌های منحصربه‌فرد اين شرکت در مقايسه با همتايان خود است.
تاثيرگذاری بر بازار تجاری و بورس اوراق بهادار
شرکت ملی صنایع مس ایران، به دلیل تولید محصول با کیفیت و با ارزش افزوده بالا، سهم قابل توجهی از اقتصاد کشور را به خود اختصاص می‌دهد.
همچنین شرکت ملی صنایع مس در زمره شرکت‌های بزرگ بورس اوراق بهادار تهران لیست شده است. ارزش بازار این شرکت در سال 1398 حدود 719 هزار میلیارد ریال (71.9 هزار میلیارد تومان) بود و سهمی 3.8 درصدی از ارزش کل بازار بورس تهران را به خود اختصاص داده بود. ارزش بازار این شرکت در سال 1398 رشدی به‌ترتیب 140 و 350 درصدی نسبت به سال‌های 1397 و 1396 داشته است. در پایان سال 1398 ارزش کل بازار بورس اوراق بهادار تهران به بیش از 18 هزار و 700 میلیارد ریال (1870 هزار میلیارد تومان) رسید و افزایشی به‌ترتیب 175 و 390 درصدی نسبت به سال‌های 1397 و 1396 به ثبت رساند.
شرکت ملی صنایع مس ایران، در کنار سایر شرکت‌های بزرگ موثر در ساختار بورس اوراق بهادار کشور، ارزش این بازار مالی را توسعه بخشیده است. در سه سال گذشته، این شرکت به طور میانگین حدود 4.1 درصد از مجموع ارزش بورس تهران را تشکیل داده است. بورس اوراق بهادار یکی از بازارهای مالی موثر بر توسعه اقتصادی است که در صورت رشد، علاوه بر بهبود شرایط تامین مالی شرکت‌ها از این محل و توسعه تولید، جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاری به منظور کنترل نقدینگی سرگردان در کشور را فراهم می‌آورد. نمودار 3 ارزش بازار شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) در بورس اوراق بهادار تهران و سهم این شرکت از ارزش کل بازار بورس را در سه سال اخیر نشان می‌دهد.
ويژگي‌های منحصربه‌فرد شرکت ملی صنايع مس ايران
تولید مس معدنی شرکت ملی صنایع مس ایران طی سه سال اخیر به طور میانگین برابر با 206 هزار تن در سال بوده و سهمی 1.5 درصدی از تولید جهانی را تشکیل داده است. در سال 1398 (2019) شرکت ملی صنایع مس 295 هزار تن مس معدنی تولید کرد که این رقم در جهان برابر با 20.5 میلیون تن بود.
رتبه بالای شرکت ملی صنایع مس ایران در تولید جهانی مس، مشارکت 0.7 درصدی شرکت در توسعه اقتصادی کشور، سهم 8.5 درصدی آن از توسعه اقتصاد بخش صنعت و معدن (بدون احتساب نفت و گاز) و تشکیل حدود 3.8 درصد از ارزش بازار بورس اوراق بهادار تهران ویژگی‌های متمایز و منحصربه‌فرد شرکت ملی صنایع مس ایران در مقایسه با همتایان خود در بخش معدن و صنایع معدنی است.
این توانمند‌ی‌های شرکت ملی صنایع مس ایران مرهون سهم بیش از 90 درصدی این شرکت بزرگ تولیدی از ذخایر مس و بازار مس معدنی و تصفیه‌شده کشور است. شرکت ملی صنایع مس، با حدود پنج دهه فعالیت، مالک دارایی‌های تولیدی بسیاری در کشور است و به نوعی تولید مس در بخش‌های مختلف کشور، اعم از کرمان و آذربایجان شرقی که بزرگ‌ترین مراکز تولید مس معدنی به شمار می‌روند را تحت نظارت، کنترل و مدیریت خود دارد.
مدیریت، کنترل و نظارت یکپارچه تولید محصولات معدنی و حتی صنایع معدنی توسط هلدینگ‌های تخصصی موجب می‌شود که این شرکت‌ها (هلدینگ‌ها) توسعه یابند و در رتبه‌بندی جهانی حضور پیدا کنند. وجود چنین هلدینگ‌های تخصصی‌ای برای هر صنعت، امکان رشد اکتشافات و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت دقیق و جامع‌تری را برای محصول مورد نظر، به‌ویژه کالاهای اساسی شامل فلزات، به همراه دارد. شرکت ملی صنایع مس نمونه بارزی از موفقیت در عملکرد تولیدی و اقتصادی است که نه‌تنها بسترهای مناسب برای احیای معادن کوچک در کشور را فراهم آورده، بلکه در بستر تحت نظارت دولت و بر اساس مقررات حمایتی از صنایع پایین‌دستی (بورس کالا)، به عرضه کاتد پرداخته است.
با وجود مقررات نه‌چندان منصفانه‌ای که بر قیمت‌گذاری محصولات شرکت ملی صنایع مس ایران در بورس کالا حاکم است، این مجموعه به دلیل در دست داشتن انحصار بالا در بازار محصولات بالادستی، خود را موظف به عرضه مستمر و باکیفیت محصول طبق مقررات معین‌شده در بورس کالا می‌داند. چنین امری نه‌تنها حمایت از بخش پایین‌دستی صنعت مس را به سوی رونق (رشد تولید نیمه‌ساخته‌های مسی و آلیاژی) پیش رانده، بلکه فضایی برای بهره‌برداری و تولید از معادن کوچک مس توسط بخش خصوصی فراهم آورده است تا محصولات خود را در بازار داخلی (عمدتا شرکت ملی صنایع مس) یا بازارهای خارجی به فروش برساند.
هلدينگ‌های تخصصی، رويکرد موفق توسعه
کشور چین، که در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان بسیاری از کالاها از جمله فلزات اساسی به شمار می‌رود، در سال‌هایی نه‌چندان دور، سهمی از بازار جهانی نداشت. به‌جرئت می‌توان عنوان کرد که مهم‌ترین اقدام چین در راستای توسعه صنعت فلزات، به‌ویژه فلزات غیرآهنی، احداث هلدینگ‌های تخصصی و خروج مدیریت و نظارت آن از مسئولیت دولت بود.
در اوایل دهه 1980، در این کشور، جریانی با هدف ایجاد یک شرکت به منظور اداره مرکزی صنعت فلزات غیرآهنی شکل گرفت. این جریان به سویی پیش رفت که پس از تجربه آزمون و خطاهایی در این حوزه، تصمیم نهایی این‌طور گرفته شد که سازمان‌های متولی دولتی در هر استان اصلاح شوند و اداره ملی صنایع فلزات غیرآهنی تحت مدیریت کمیسیون اقتصادی و بازرگانی کشور ایجاد گردد. در این راستا، شرکت‌هایی تخصصی در زمینه مدیریت و توسعه تولید مس، آلومینیوم، سرب، روی و فلزات نادر خاکی به نام‌های به‌ترتیب چاینالکو، چالکو و شرکت سرب، روی و فلزات نادر خاکی چین شکل گرفتند و آغاز به کار کردند. در نهایت، هم‌راستا با احداث این هلدینگ‌های تخصصی توسعه تولید فلزات، اقداماتی اصلاحی در راستای یکپارچگی مدیریت تولید و حل چالش‌های تولیدکنندگان در چین اجرایی شد.
نتیجه این اقدامات اصلاحی، تمرکززدایی شرکت‌های معدنی و صنایع معدنی بزرگ از دولت مرکزی به کمک اداره ملی فلزات غیرآهنی، تنظیم سند بالادستی در خصوص سیستم مدیریت بنگاه‌های فلزات غیرآهنی و موسسه‌های وابسته به دولت مرکزی و نهایتا تدوین مطالعاتی جامع در حوزه فلزات غیرآهنی با هدف توسعه تولید بود.
علاوه بر صنعت فلزات غیرآهنی، در صنعت آهن و فولاد چین نیز گروه فولاد بائووو (BAOWU) نمونه ادغام شرکت‌های تولیدکننده به منظور تشکیل یک هلدینگ تخصصی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و کسب رتبه جهانی در فهرست تولیدکنندگان فولاد خام است. این شرکت حاصل تلفیق شرکت فولاد بائو و شرکت آهن و فولاد ووهان است. اکنون گروه فولاد بائووو، بعد از آرسلورمیتال، بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در جهان است.
جايگاه شرکت ملی صنايع مس در 2030
سبد پروژه‌های شرکت ملی صنایع مس ایران، که برنامه جامع توسعه این شرکت تا سال 1410 را شامل می‌شود، حکایت از توسعه تولید مس معدنی این شرکت تا سطح بیش از 580 هزار تن دارد. با توجه به هدف تولید حدود 580 هزار تن مس معدنی در سال 1409 (2030)، انتظار می‌رود که این شرکت سهمی 2.1 درصدی از تولید جهانی را طی ده سال آینده به خود اختصاص دهد. مقایسه شرکت ملی صنایع مس ایران، به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مس در ایران، با دو شرکت بزرگ تولیدکننده آلومینیوم و فولاد در ایران نمایانگر بیشتر ویژگی‌های منحصربه‌فرد این شرکت در مقایسه با همتایان خود است.
اگرچه سهم شرکت ملی صنایع مس ایران در سال 2030 برابر با 2.1 درصد تولید جهانی مس معدنی خواهد بود، با توجه به توسعه صنعت آلومینیوم و فولاد در کشور طی ده سال آتی، انتظار می‌رود که سهم شرکت بزرگ تولیدکننده آلومینیوم تنها 0.4 درصد و سهم شرکت بزرگ تولیدکننده فولاد تنها 1.2 درصد از تولید جهانی شمش آلومینیوم و فولاد خام باشد. شایان ذکر است که رشد محدود سهم تولیدکنندگان بزرگ آلومینیوم و فولاد به معنای عدم توسعه موفق صنعت آلومینیوم و فولاد در کشور طی ده سال آتی نیست، بلکه به منزله تعدد شرکت‌های تولیدکننده و نبود هلدینگ تخصصی واحد است.
در نمودار 4، مقایسه‌ای اجمالی میان جایگاه جهانی شرکت ملی صنایع مس ایران و دو شرکت بزرگ تولیدکننده آلومینیوم و فولاد کشور انجام شده است. در صورت تمرکززدایی صنایع کشور از شرح کار دولت و تشکیل هلدینگ‌های تخصصی به منظور مدیریت و توسعه یکپارچه تولید در بخش معدن و صنایع معدنی، مشابه آنچه در صنعت مس کشور اتفاق افتاده است، اقتصاد صنعت و معدن آبستن دستاوردهای ارزشمندی خواهد بود که با توجه به اهمیت تقاضای فلزات اساسی به‌ویژه فلزات پایه طی سال‌های آتی در جهان، رتبه جهانی صنایع کشور را به‌مراتب ارتقا خواهد بخشید.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه