صنعت فولاد یکی از حیاتی‌ترین صنایع در جهان محسوب می‌شود که نقش مهمی در توسعه اقتصادی، زیرساختی و صنعتی کشورها دارد. با وجود اهمیت بالای این صنعت، کارخانجات فولادسازی از جمله محیط‌های کاری پرخطر به شمار می‌آیند زیرا فرایندهای حرارتی، مکانیکی، شیمیایی و الکتریکی متعددی در آن‌ها به طور هم‌زمان انجام می‌گیرد. بر همین اساس، شناخت خطرات بالقوه و به‌کارگیری اقدامات پیشگیرانه برای حفاظت از نیروی انسانی، تجهیزات و محیط زیست ضروری است.
در حال حاضر از جمله مهم‌ترین خطرات موجود در کارخانجات فولادسازی می‌توان به خطرات حرارتی اشاره کرد؛ به گونه‌ای که کوره‌های قوس الکتریکی و کوره بلند، دماهایی بیش از یک هزار و ۵۰۰ درجه سانتی‌گراد ایجاد می‌کنند که می‌تواند منجر به سوختگی‌های شدید یا مرگ شود (دمای بالا). به علاوه، پاشش و پرتاب قطرات فولاد مذاب در حین ذوب و ریخته‌گری نیز خطر مستقیم برای کارگران به همراه دارد (فلز مذاب). خطرات مکانیکی، دیگر خطر موجود در کارخانجات فولادی است و باید توجه داشت دستگاه‌های نورد، جرثقیل‌های سقفی، پرس‌ها و خطوط انتقال مواد می‌توانند باعث له‌شدگی، قطع عضو یا مرگ شوند (ماشین‌آلات سنگین). سقوط یا جابه‌جایی ناگهانی بارها توسط جرثقیل نیز در این راستا خطری جدی محسوب می‌شود (حرکت بارهای معلق).
در این بین، نباید از ریسک‌های ناشی از خطرات شیمیایی و الکتریکی موجود غافل شد زیرا تولید گازهایی نظیر (CO، SO₂ و NOx) در فرایندهای ذوب و احیا می‌تواند مسمومیت حاد یا مزمن ایجاد کند (گازهای سمی). همچنین، استنشاق ذرات ریز آهن، منگنز و سیلیس، خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی و سرطان را افزایش می‌دهد (گرد و غبار فلزی). لازم به ذکر است که ولتاژهای بالا در کوره‌های قوس الکتریکی و تابلوهای برق نیز خطر برق‌گرفتگی شدید را به همراه دارد.
از دیگر خطرات موجود در کارخانجات فولادسازی، می‌توان خطرات فیزیکی و ارگونومیک را نام برد؛ به نحوی که صدای شدید ماشین‌آلات می‌تواند به کاهش شنوایی شغلی منجر شود (سر و صدا) و ابزارهای دستی و ماشین‌آلات ارتعاشی موجب اختلالات اسکلتی – عضلانی می‌شوند (ارتعاشات). خطرات محیط‌زیستی، دیگر خطر موجود است که آسیب جدی در این زمینه محسوب می‌شود؛ چراکه انتشار آلاینده‌ها در هوا، پساب‌های صنعتی و پسماندهای جامد مشکلات زیست‌محیطی‌ای ایجاد می‌کنند که به طور غیرمستقیم سلامت کارکنان را نیز تهدید می‌کند.
حال با توجه به آنچه اشاره شد، راهکارهای پیشگیری و کنترل این خطرات چیست و چگونه می‌توان در کارخانجات فولادی خطرات موجود را به حداقل رساند؟ استفاده از سیستم‌های تهویه موضعی و عمومی برای کنترل دود و گازهای سمی، طراحی ایمن تجهیزات و نصب سیستم‌های حفاظتی مکانیکی بر روی دستگاه‌ها، به‌کارگیری سیستم‌های خودکار و رباتیک برای کاهش تماس مستقیم کارگران با مواد مذاب و عایق‌کاری حرارتی مناسب برای خطوط انتقال و کوره‌ها، نخستین مسئله‌ای است که در این زمینه باید به آن توجه شود (اقدامات مهندسی و فنی). به علاوه، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) شامل کلاه ایمنی مقاوم در برابر ضربه و حرارت، لباس کار نسوز و ضدجرقه، دستکش‌های مقاوم در برابر حرارت و مواد شیمیایی، کفش ایمنی با پنجه فولادی و عایق حرارت، ماسک‌های فیلتردار برای حفاظت در برابر گردوغبار و گازها و گوشی و محافظ شنوایی برای کاهش آسیب ناشی از صدا نیز نقش بسزایی در این راستا دارد.
در این میان، آموزش مستمر کارکنان در زمینه ایمنی کار با ماشین‌آلات، کار در ارتفاع، کار در محیط‌های بسته و کار با مواد شیمیایی، برگزاری مانورهای دوره‌ای برای آمادگی در برابر حوادثی چون آتش‌سوزی، انفجار یا نشت گاز و ترویج فرهنگ «ایمنی در اولویت» در تمام سطوح سازمان نیز اثرگذار خواهد بود (آموزش و فرهنگ ایمنی). در خصوص اقدامات مدیریتی نیز باید گفت که ما نیازمند اجرای نظام مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست(HSE-MS)، پایش مستمر شرایط کاری از طریق بازرسی‌های دوره‌ای، ثبت و تحلیل حوادث برای جلوگیری از تکرار آن‌ها و اعمال مقررات سخت‌گیرانه در زمینه استفاده از (PPE) هستیم. نکته حائز اهمیت دیگر(کنترل محیط زیست) است که باید از طریق نصب فیلترهای کیسه‌ای و الکترواستاتیک برای کنترل گردوغبار، تصفیه پساب‌های صنعتی قبل از تخلیه و بازیافت سرباره و ضایعات فلزی محقق شود.
با توجه به نقش فناوری‌های نوین در ارتقای ایمنی فولادسازی، استفاده از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی و تشخیص زودهنگام خرابی تجهیزات، به‌کارگیری سیستم‌های پایش لحظه‌ای گازها و هشداردهنده‌های هوشمند، توسعه ربات‌های مقاوم در برابر حرارت برای انجام عملیات پرخطر و دیجیتال‌سازی فرایندها برای کاهش نیاز به حضور فیزیکی کارکنان در محیط‌های پرخطر نیز بسیار موثر خواهد بود.
در پایان باید گفت اگرچه حوادث ناشی از دماهای بالا، ماشین‌آلات سنگین، گازهای سمی و عوامل فیزیکی می‌توانند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای کارکنان کارخانجات فولادی و محیط زیست به همراه داشته باشند اما به‌کارگیری روش‌های پیشگیرانه شامل طراحی ایمن، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، آموزش، مدیریت اصولی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین می‌تواند سطح ایمنی این صنعت را به شکل چشمگیری ارتقا دهد و از بروز خسارت‌های انسانی و مالی جلوگیری کند.
انتهای پیام//
ثبت دیدگاه