آنچه در ادبیات سرمایهگذاری به «impact investing» یاد می‌شود را می‌توان به «سرمایهگذاری تأثیرگذار» یا سرمایهگذاری برای تغییر مثبت تعبیر کرد و منظور از آن سرمایهگذاری در حوزه‌هایی است که علاوه بر سودآوری مالی، تأثیر مثبتی در جامعه یا محیط‌زیست به جا بگذارد. این روند اساسا از زمان بحران مالی جهانی و در کشورهای پیشرفته صنعتی آغاز شد و هدف آن مهار میل خودخواهانه و سفته‌بازانه بعضی از سرمایه‌گذاران به کسب سود شخصی است که به جامعه ضرر می‌زند.
گفتنی است که نسل جدید سرمایه‌گذاران، مهندسان و دانشگاهیان در کشورهای پیشرفته علاقه‌مند به این نوع سرمایه‌گذاری‌ها شده‌اند و شیوع بیماری کووید ـ ۱۹ نیز این روند را تشدید کرده است. شیوع کووید ـ ۱۹ باعث شده است که علاوه بر فروریختن ساختارهای دیوان‌سالاری و افزایش میل به همبستگی اجتماعی، تحقیق و توسعه در صنایع نیز بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. برای تعریف این مفهوم بر اساس وضعیت کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران، باید گفت همه سرمایه‌گذاری‌های ارزش‌آفرین، دانش‌بنیان و پایدار که منجر به توسعه صنعتی و پیشرفت تکنولوژی در کشور می‌شوند، به دلیل نقش مثبت در پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی، در زمره سرمایه‌گذاری‌های تأثیرگذار قرار می‌گیرند.
نکته مهم درباره سرمایهگذاری تأثیرگذار این است که این نوع سرمایهگذاری محدود به یک حوزه خاص نیست. در نمودار ۱، پراکندگی حوزه‌های مختلف سرمایهگذاری تأثیرگذار در سبد دارایی‌های سرمایه‌گذاران جهانی طبق آخرین مطالعات آورده شده است. طبق این نمودار، بخش صنایع تولیدی کارخانه‌ای در حدود ۲۰ درصد از سبدهای سرمایهگذاری تأثیرگذار در کشورهای پیشرفته حضور دارد که با توجه به قرار گرفتن این کشورها در مراحل دوم و سوم توسعه صنعتی (کاهش صنایع کارخانه‌ای و رشد اقتصاد مبتنی بر خدمات)، سهم بسیار قابل‌توجهی است و اهمیت توجه به رشد صنعتی در کشور به عنوان راهکار کلیدی توسعه را نشان می‌دهد. در مجموع، بخش زیرساخت‌ها و صنایع در حدود ۶۰ درصد از سبدها حضور دارد که قابل‌توجه و درس‌آموز است.
انقلابی در سرمايه‌گذاری‌ها
همان‌گونه که ذکر شد، سرمایهگذاری تأثیرگذار یک مفهوم جدید است که کمی بیش از یک دهه (از حدود سال ۲۰۰۸ میلادی) از ایجاد آن می‌گذرد. این مفهوم همچنین یک تعریف نهادی (institutional) دارد؛ به این معنا که صرفا در سطح بنگاه تعریف نمی‌شود. اما حوزه‌های ذیل این مفهوم در سال‌های اخیر به طور غیررسمی در ایران مورد توجه شرکت‌ها و نهادهای سرمایهگذاری بوده‌اند؛ خصوصا در چارچوب حاکمیت شرکتی، به ابعادی از این نوع سرمایه‌گذاری‌ها توجه شده است. اما تلاشی منسجم، یکپارچه و نهادی تحت این عنوان در بدنه سرمایهگذاری کشور به وجود نیامده که بخشی از آن معلول فضای کسب‌وکار نوسانی و ناکارآمدی نسبی سیستم تامین مالی خصوصی است.
اساسا سرمایهگذاری تأثیرگذار جامعه را بر مجموعه ترجیح می‌دهد؛ یعنی اهداف اقتصادی ـ اجتماعی این نوع سرمایهگذاری است که آن را تعریف می‌کند. اما این به معنای سودآور نبودن این سرمایه‌گذاری‌ها نیست. طبق آخرین مطالعات، بیش از ۹۰ درصد از سرمایه‌گذاران جهانی در حوزه‌های مختلف این حیطه به سودی هم‌سطح یا بیشتر از انتظار دست یافته‌اند و ۹۸ درصد این سرمایه‌گذاران نیز به اهداف استراتژیک مد نظر یا بهتر از آن‌ها دست پیدا کرده‌اند؛ این به معنای سر برآوردن یک روند و به نوعی انقلاب سرمایه‌گذاری‌ها در دوران پساکرونا نیز هست. جامعه، اقتصاد و محیط زیست در یک منظومه واحد قرار دارند که توجه به این نگاه سیستمی نه‌تنها باعث تضمین آینده بهتر اجتماعی و محیط زیستی می‌شود، بلکه سودآوری بالایی نیز برای بخش خصوصی در پی خواهد داشت.
رویکرد شرکت سرمایهگذاری پارسیان از سال ۱۳۹۳ تاکنون مبتنی بر تأثیرگذاری در زمینه توسعه صنعتی، اقتصادی و اجتماعی در مناطق محروم علاوه بر سودآوری خصوصی بوده و به رغم همه موانع، توانسته است با تکیه بر همین روش به بازدهی دارایی (return on assets) بسیار بیشتر از بازار و صنایع مشابه خارجی در سطح ۲۷ درصد دست پیدا کند. این به معنای حداکثرسازی نسبی خلق ارزش از دارایی‌ها با رویکرد مبتنی بر تأثیرگذاری است که با شواهد جهانی نیز مطابقت دارد: بر اساس یک مطالعه که اخیرا منتشر شده است، «صندوق‌های سرمایهگذاری اخلاقی» (ethical funds) جهانی در ۶۵ درصد از موارد سود بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاران سفته‌باز کسب کرده‌اند۲. همچنین سرمایهگذاری در حوزه‌های تاثیرگذار، به دلیل ارزش‌آفرینی بالا و ریسک نسبتا کم، امیدبخشی بالایی برای تامین مالی در بازارهای سرمایه نیز دارد و با این روش می‌توان از ریسک و نوسان بازار بورس کاست.
در تدوین برنامه استراتژی شرکت سرمایهگذاری پارسیان در افق ۱۴۰۵، با تمهید یک چارچوب جدید مبتنی بر خلق ارزش پایدار، تلاش شده است که همه الزامات برای تاثیرگذاری اقتصادی ـ اجتماعی در نظر گرفته شود.
رويکردهايی برای اثرگذاری
شرکت سرمایهگذاری پارسیان توجه به مقوله سرمایهگذاری تأثیرگذار را از مدت‌ها پیش در صنایع سنگین زیرمجموعه خصوصا در منطقه سنگان در دستور کار قرار داده است. سرمایه‌گذاری‌های این شرکت در سال‌های اخیر از دو مجرا به حوزه‌های تأثیرگذار اجتماعی ـ اقتصادی هدایت شده‌اند: نخست، سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی (خصوصا در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات) و دوم، سرمایهگذاری غیرمستقیم در تحقیق و توسعه (research and development) بنگاه‌های صنعتی تامین‌کننده ماشین‌آلات و تجهیزات.
در مورد اول، تمهید راهکار منسجم رصد و برنامه‌ریزی زیرساخت از ابتدای پروژه‌های صنعتی زیرمجموعه در دستور کار این شرکت قرار داشته است. یک مثال خوب در این زمینه، تدوین طرح جامع زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT Masterplan) در منطقه سنگان به عنوان سکوی زیرساخت ارتباطی صنایع شرق کشور است که با پیشرفت بیش از ۵۰ درصدی، یکی از موفق‌ترین نمونه‌های سرمایهگذاری تاثیرگذار در کشور به حساب می‌آید. این طرح بزرگ، با راه‌اندازی یک سیستم بومی فناوری اطلاعات و ارتباطات که بر اساس نیاز و تخصص صنایع کشور طراحی و با صرف حدود ۱۱ میلیون یورو اجرا شده است، به افزایش بهره‌وری و کارایی همه صنایع سنگین منطقه سنگان و به محرومیت‌زدایی گسترده کمک شایانی خواهد کرد (حوزه «ICT»، همان‌طور که در شکل ۱ نشان داده شده است، در ۲۴ درصد سبدهای سرمایهگذاری تاثیرگذار جهانی حضور دارد).
در مورد دوم نیز، با طراحی سازوکار اجرایی حمایت غیرمستقیم از تحقیق و توسعه صنایع شرق کشور و جای‌گذاری آن در دل طرح بومی‌سازی صنایع زیرمجموعه، یک استراتژی بومی‌سازی منسجم و خاص طرح‌ریزی شد که در قالب آن شاهد شکوفایی بعضی از صنایع برای اولین بار در کشور بوده‌ایم. در این روش، با معیار قرار دادن استانداردهای جهانی، سرمایهگذاری مستقیم یا خرید تضمینی از صنایع نوپا صورت می‌پذیرد و تجربه نشان می‌دهد که علاوه بر تاثیر اجتماعی، باعث افزایش قابل‌توجه کارایی شرکت نیز شده است (پیش‌بینی می‌شود که سود ناشی از این اقدام تا پایان امسال به بیش از ۸ میلیون یورو برسد). برای مثال، ماشین‌آلات معدنی مورد استفاده در عملیات استخراج سنگ‌آهن در منطقه سنگان برای اولین بار در کشور، با حمایت مستقیم شرکت سرمایهگذاری پارسیان، از یک استارت‌آپ به یک تکنولوژی بسیار پیشرفته کاهنده استهلاک که مبتنی بر هوش مصنوعی است مجهز شده‌اند که علاوه بر افزایش طول عمر سرمایه تکنولوژیک کشور، باعث شده است یک استارت‌آپ کوچک‌مقیاس تبدیل به تامین‌کننده رسمی این تکنولوژی با قابلیت صادرات این محصول پیشرفته در آینده شود.
مبنای تدوین سند استراتژی ۱۴۰۵ شرکت سرمایهگذاری پارسیان، به عنوان نقشه راه مدیریتی این شرکت، سرمایهگذاری مبتنی بر ارزش (value-based investment) است که به نوعی زیربنای سرمایهگذاری تاثیرگذار محسوب می‌شود. در این روش، با تمهید یک چارچوب خلق ارزش زنجیره‌ای، بسترهای لازم برای تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم بر توسعه صنعتی کشور ایجاد می‌شود. یکی از اجزای بنیادین این سند، طرح حاکمیت شرکتی مبتنی بر نقشآفرینی اجتماعی و محیط زیستی موسوم به ESG» environmental, social and corporate governance) است که علاوه بر فراهم کردن زمینه برای تداوم و تشویق روند کنونی سرمایهگذاری تاثیرگذار، ریسک دارایی‌های شرکت را نیز در سطح پایین کنونی حفظ و سودآوری سرمایه‌گذاری‌ها را تا حد زیادی تضمین می‌کند. این امر، خصوصا با توجه به جو سفته‌بازی و نوسانی در محیط کسب‌وکار، اهمیت دوچندانی می‌یابد که در رئوس سند استراتژی ۱۴۰۵ این شرکت به آن پرداخته شده است.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه