تغییر سلیقه نسل‌های جدید از جواهرات سنتی به سمت دارایی‌های دیجیتال

از سال ۲۰۲۱، با پایان همه‌گیری کرونا و بهبود شرایط زنجیره تامین، بازگشایی بازارها و توسعه فروش آنلاین، ارزش تجارت سنگ قیمتی رشد قابل‌توجهی داشته است؛ به ‌طور کلی، در بازه پنج‌ ساله بررسی‌شده از سال ۲۰۲۰، ارزش تجارت جهانی این سنگ‌ها در راستای چالش‌های متعدد دستخوش نوسانات قابل ‌توجهی بوده است. توسعه تجارت این محصولات قیمتی به قدری بود که ارزش تجارت الماس در این سال در مقایسه با سال قبل از آن، رشد ۵۵ درصدی را تجربه کرد و تا سال ۲۰۲۲، به بالاترین سطح خود یعنی ۱۳۱ میلیارد دلار رسید. با این حال، در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، بازار با رکودی در این صنعت مواجه شد که ناشی از تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه (به عنوان یکی از کشورهای مهم تولیدکننده)، کاهش تقاضای جهانی، تغییر الگوهای مصرف، افزایش موجودی انبارها و افت قیمت‌ها بود.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، سنگ‌های قیمتی «Gemstones»، موادی طبیعی عمدتا معدنی با ساختار کریستالی مشخص هستند که به واسطه ویژگی‌های برجسته فیزیکی، شیمیایی و زیبایی‌شناختی، جایگاهی ویژه در صنایع زینتی، هنری و حتی صنعتی یافته‌اند. این مواد معمولا از لایه‌های عمیق زمین استخراج شده و پس از گذر از فرایندهای تخصصی نظیر برش، تراش، صیقل و در مواردی عملیات‌های حرارتی یا شیمیایی، به اشکال متنوع و قابل استفاده در جواهرات، آثار هنری و محصولات لوکس تبدیل می‌شوند.

از منظر زمین‌شناسی، شکل‌گیری بسیاری از این سنگ‌ها ریشه در فرایندهای دگرگونی یا آذرین دارد. برای نمونه، الماس که از نظر سختی و ارزش نمادین در صدر لیست سنگ‌های قیمتی قرار دارد، در عمق ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتری زمین و تحت فشار و دمایی بسیار بالا درون سنگ‌های کیمبرلیت به‌ وجود می‌آید. یاقوت و یاقوت کبود نیز از گونه‌های معدنی کروندوم به ‌شمار می‌روند که حضور ناخالصی‌هایی چون کروم یا آهن، به ترتیب رنگ سرخ یا آبی را در آن‌ها پدید می‌آورد. زمرد به عنوان دیگر گوهر شاخص، نوعی کانی بریل است که به واسطه حضور عناصر کروم و وانادیوم، رنگ سبز منحصربه‌فردی دارد. در کنار منشا معدنی، برخی از گوهرسنگ‌ها خواستگاهی آلی دارند. برای مثال، سنگ مرجان از بقایای آهکی جانداران دریایی حاصل می‌شود.

ارزش‌گذاری سنگ‌های قیمتی بر پایه مجموعه‌ای از شاخص‌های علمی و زیبایی‌شناختی چون سختی (مقیاس موس)، شفافیت، رنگ، درخشش، ضریب شکست، وزن مخصوص و مقاومت شیمیایی صورت می‌گیرد.

فرازونشیب تجارت سنگ‌های معدنی

نمودارهای بعدی، نمایانگر ارزش تجارت جهانی سنگ‌های قیمتی از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ است. نمودار  یک مرتبط با میزان تجارت سنگ مرجان و انواع مروارید بوده و نمودار ۲ تجارت بین‌المللی انواع الماس و سنگ‌های قیمتی طبیعی و مصنوعی را نشان می‌دهد. داده‌های این نمودارها، روند تغییرات بازار این محصولات را در طول پنج سال اخیر نشان می‌دهد که شامل نوسانات ناشی از عوامل اقتصادی و محیطی است. تحلیل این داده‌ها می‌تواند به فعالان صنعت کمک کند تا نقاط قوت و ضعف بازار را شناسایی کرده و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک دقیق‌تری به منظور شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری آتی انجام دهند.

با توجه به نمودار یک، می‌توان مشاهده کرد که در بازه پنج‌ ساله مورد بررسی، سال ۲۰۲۰ به ‌دلیل شیوع جهانی ویروس کرونا با کاهش چشمگیر تقاضا برای کالاهای زینتی همراه بود. با این حال، ارزش تجارت سنگ‌های قیمتی حاوی مرجان علی‌رغم نوسانات جزئی، به ‌طور نسبی ثابت مانده و به‌ طور میانگین در سطحی حدود ۱۶۰ میلیون دلار قرار داشته است.

مرواریدهای مصنوعی و مروارید طبیعی یا پرورشی، در سال ۲۰۲۰ پایین‌ترین سطح ارزش تجارت خود را در بازه‌ پنج ‌ساله مورد بررسی داشته‌اند. کاهش برگزاری مراسم و رویدادهای رسمی در پی همه‌گیری ویروس کرونا، محدودیت در صید و پرورش این محصولات و همچنین افت تقاضا از سوی بازارهای لوکس‌پسند، از جمله عوامل اصلی کاهش تجارت این گروه از کالاها محسوب می‌شود. در همین راستا همان‌طور که در نمودار ۲ نیز مشهود است، در میان گروه‌های کالایی مورد بررسی الماس، سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی و نیز سنگ و الماس مصنوعی، در سال ۲۰۲۰ کمترین سهم را از تجارت جهانی به خود اختصاص دادند.

این افت قابل ‌توجه، عمدتا ناشی از کاهش تقاضا در بازارهای مصرف نهایی به دلایل ذکر شده در قسمت قبل، اختلالات پیاپی در زنجیره تامین جهانی و اعمال محدودیت‌های گسترده بر تجارت و حمل‌ونقل بین‌المللی در پی شیوع همه‌گیری کرونا بوده است. در همین راستا، بازار جهانی الماس، سنگ‌های قیمتی و الماس مصنوعی با افت محسوس مواجه شدند؛ عرضه و صادرات سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی (به‌ جز الماس) نیز به‌ واسطه تعطیلی گسترده کارگاه‌های تراش و فرآوری در کشورهایی نظیر هند و تایلند که از قطب‌های اصلی این صنعت به ‌شمار می‌روند، کاهش چشمگیری یافتند. علاوه‌براین، در سمت تقاضا نیز کاهش تعداد مراسم‌های رسمی مانند ازدواج در سطح بین‌المللی، تاثیر قابل توجهی بر افت تجارت این کالاها داشت.

سال ۲۰۲۱ را می‌توان نقطه عطفی در تجارت جهانی سنگ‌های قیمتی دانست؛ سالی که با رشد چشمگیر ارزش تجارت محصولات مندرج در نمودارهای یک و ۲ همراه بود. بهبود شرایط زنجیره تامین جهانی پس از اختلالات ناشی از همه‌گیری کرونا، در کنار توسعه فعالیت فروشندگان و خرده‌فروشان مروارید در بسترهای آنلاین و جذب مشتریان جدید، مهم‌ترین عوامل این رشد بودند. در نتیجه این امر، ارزش تجارت مروارید مصنوعی و همچنین مروارید طبیعی یا پرورشی، حدود ۵۰ درصد افزایش یافت. شایان ذکر است که ارزش تجارت مروارید مصنوعی در بازه پنج ‌ساله مورد بررسی، روندی پایدار و صعودی را تجربه کرده است. از سوی دیگر، تجارت مروارید طبیعی یا پرورشی نیز به ‌جز در سال ۲۰۲۴، همواره در مسیر افزایش ارزش تجارت قرار داشته است؛ هرچند کاهش ثبت ‌شده در سال ۲۰۲۴، عمدتا ناشی از تغییر در الگوهای تجارت جهانی، تحول در ترجیحات مصرف‌کنندگان و شرایط کلی اقتصادی بوده است.

روند بازیابی تجارت جهانی الماس نیز در سال ۲۰۲۱ به ‌صورت چشمگیری مشهود بود؛ به‌گونه‌ای که حجم تجارت این محصول با ثبت رشد ۵۵ درصدی نسبت به سال پیش از آن، به ارزشی معادل ۱۱۸ میلیارد دلار در تجارت جهانی دست یافت. این میزان رشد، بزرگ‌ترین جهش ثبت‌ شده در ارزش تجارت جهانی الماس در بازه پنج ‌ساله مورد بررسی به‌ شمار می‌رود.

روند بازیابی تجارت محصولات سنگ‌های قیمتی از جمله الماس مصنوعی و نیز سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی (غیر از الماس) که از سال ۲۰۲۱ آغاز شده بود، تا سال ۲۰۲۲ نیز تداوم یافت. در این میان، افزایش صادرات سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی (غیر از الماس) از کشور سریلانکا در سال ۲۰۲۲، سهم قابل ‌توجهی در رشد ارزش تجارت این گروه کالایی ایفا کرد. در همین سال، ارزش تجارت جهانی الماس با ثبت رقم ۱۳۱ میلیارد دلار به بالاترین سطح در بازه پنج‌ ساله مورد بررسی رسید. بازگشت مراسم‌های لوکس، از سرگیری نمایشگاه‌های بین‌المللی جواهرات و افزایش تمایل مصرف‌کنندگان به خرید، از جمله مهم‌ترین عوامل موثر در این رشد محسوب می‌شوند. در این فضا، شرکت‌های پیشرو در تولید و صادرات الماس، از جمله «De Beers» و «Alrosa»، با اتخاذ سیاست افزایش قیمت‌ها در واکنش به کاهش عرضه جهانی، نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد ارزش تجارت این محصول ایفا کردند.

جنگ روسیه و اوکراین و تاثیر آن بر بازار جهانی الماس

با وجود ثبت رکوردی بی‌سابقه در تجارت جهانی الماس در سال ۲۰۲۲، سال ۲۰۲۳ با کاهش ارزش تجارت این محصول همراه بود. روسیه که به واسطه شرکت  «Alrosa»، به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده الماس طبیعی در جهان شناخته می‌شود، تا سال ۲۰۲۲ به ‌تنهایی حدود یک‌سوم تولید جهانی الماس طبیعی را در اختیار داشت اما در این سال در پی ادامه جنگ روسیه و اوکراین، این شرکت تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا قرار گرفت. ایالات متحده آمریکا، به عنوان یکی از مهم‌ترین بازارهای مصرف الماس تراش‌خورده، واردات الماس خام و پلیش ‌شده از روسیه را ممنوع اعلام کرد؛ موضوعی که تاثیر مستقیم بر کاهش فروش جهانی این محصول گذاشت.

در سال ۲۰۲۴، صنعت جهانی الماس با تداوم روند نزولی سال گذشته، یکی از عمیق‌ترین رکودهای تاریخی خود را تجربه کرد. کاهش محسوس تقاضا برای کالاهای لوکس در سطح جهانی، همراه با افزایش موجودی انبارها، به افت قابل توجه قیمت‌ها در بازار منجر شد. از سوی دیگر، ادامه تحریم‌های ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی علیه شرکت دولتی «Alrosa» که یکی از بازیگران اصلی بازار جهانی الماس به ‌شمار می‌رود، موجب اختلال در زنجیره تامین و کاهش عرضه جهانی الماس شد. علاوه بر عوامل مذکور، تغییر الگوی مصرف در میان مشتریان نیز بر وضعیت بازار تاثیرگذار بود. کاهش تمایل مصرف‌کنندگان به خرید الماس و گرایش فزاینده به استفاده از سایر سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی، سهم بازار الماس را با افت چشمگیری مواجه ساخت و ارزش تجارت جهانی این کالای گران‌بها را در سال ۲۰۲۴ کاهش داد.

یکی از مهم‌ترین بازیگران این صنعت کشور هند است که الماس‌های خام را برای برش و صیقل وارد می‌کند و سپس الماس‌های تراش خورده و صیقل داده شده را صادر می‌کند. در این سال، هند با صادرات ۳۲ میلیون قیراط معادل تقریبا ۶.۶ تن، در جایگاه نخست صادرکنندگان الماس جهان قرار گرفت و چین با صادرات ۲۷ میلیون قیراط معادل حدود ۵.۴۶ تن، رتبه دوم را به خود اختصاص داد. این دو کشور همچنین در میان بزرگ‌ترین واردکنندگان الماس نیز قرار دارند؛  به‌ طوری‌که هند با واردات ۱۱۵ میلیون قیراط (حدود ۲۳ تن) و چین با واردات ۲۷ میلیون قیراط (حدود ۵.۴ تن)، نقش عمده‌ای در جریان جهانی تجارت الماس ایفا کردند.

ارزش تجارت جهانی محصولات مرتبط با سنگ‌های قیمتی شامل الماس‌های مصنوعی و سایر سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی (به‌ جز الماس)، از سال ۲۰۲۳ با کاهش مواجه شده است؛ روندی که عمدتا ناشی از نوسانات تقاضای جهانی، تحولات ژئوپلیتیکی و تغییر اولویت‌های مصرف‌کنندگان در بازارهای هدف بوده است.

در سال ۲۰۲۴، کشور مالزی با واردات دو هزار تن از انواع محصولات سنگ‌های قیمتی و الماس مصنوعی، در جایگاه نخست واردکنندگان این گروه کالایی قرار گرفت. پس از آن، چین با واردات ۷۰۰ تن در رتبه دوم قرار دارد. در بخش صادرات، کشورهای زامبیا و جمهوری دومینیکن به‌ عنوان صادرکنندگان اصلی الماس مصنوعی و سنگ‌های قیمتی شناخته می‌شوند؛ به‌ طوری که زامبیا با صادرات ۳.۷ هزار تن و جمهوری دومینیکن با ۲.۸ هزار تن، در صدر کشورهای صادرکننده این دسته محصولات در سال ۲۰۲۴ قرار گرفتند. در خصوص تجارت جهانی سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی (غیر از الماس)، کشور برزیل با واردات ۲.۲ هزار تن، بالاترین میزان واردات را به خود اختصاص داده است. پس از آن، رومانی با واردات ۱.۱ هزار تن در رتبه دوم قرار دارد. از منظر صادرات، اروگوئه با صادرات ۴۸ هزار تن و ماداگاسکار با ۳۵ هزار تن، بزرگ‌ترین صادرکنندگان این محصولات در سال ۲۰۲۴ محسوب می‌شوند؛ جایگاهی که نشان از نقش برجسته این کشورها در زنجیره جهانی تامین این محصولات با ارزش دارد.

به ‌طور خلاصه می‌توان عنوان کرد که در سال‌های اخیر بازار سنگ‌های قیمتی با چالش‌های متعددی مواجه شده است. کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان در سطح جهانی، ناشی از تورم و شرایط ناپایدار اقتصادی، موجب افت محسوس تقاضا برای کالاهای لوکس از جمله جواهرات شده است. در همین حال، تحریم‌ها و تنش‌های ژئوپلیتیکی، به‌ ویژه در ارتباط با کشورهای تولیدکننده بزرگ نظیر روسیه، موجب اختلال در زنجیره تامین جهانی سنگ‌های قیمتی شده‌اند. در بعد فرهنگی و رفتاری، تغییر سلیقه نسل‌های جدید نیز نقش پررنگی در این تغییرات دارد؛ به‌ گونه‌ای که ترجیح آن‌ها به‌جای جواهرات سنتی، به سمت کالاهای معنادار، پایدار و حتی دارایی‌های دیجیتال نظیر NFTها سوق یافته است. مجموعه این عوامل، در کنار رشد هزینه‌های استخراج، دغدغه‌های زیست‌محیطی و محدودیت منابع، باعث شده است بازار جهانی سنگ‌های قیمتی با روندی رکودی و غیرقطعی مواجه شود.

انتهای پیام//