مصرف کاغذ از دیرباز يكي از معیارهای سنجش توسعه‌یافتگی جوامع بوده است. بر اساس آمار، سرانه مصرف کاغذ در دنیا ۵۸ کیلوگرم است، در حالی که این سرانه در اروپا به ۵۵ کیلوگرم و در آمریکا به ۱۵۰ کیلوگرم می‌رسد.
حدود پنج سال پیش، برای اولین بار کاغذ سنگی (كاغذ بدون سلولز) در کانادا تولید شد و حدود دو سال است که این مقوله در چرخه اقتصادی جهان جای گرفته است. جزیره ونکوور کانادا، با وجودِ داشتن جنگل‌های غنی، زادگاه کاغذ سنگی است؛ علت آن جلوگيري از قطع درختان و کم شدن اکسیژن موجود در هواست. این تکنولوژی از کانادا وارد سایر کشورها از جمله ژاپن و تایوان شده است.
کاغذ مهم‌ترین ماده اولیه برای تولید محصولات چاپ و نشر محسوب می‌شود و مصرف آن در ایران نیز قابل‌توجه است. همچنین از کاغذ در صنعت بسته‌بندی نیز استفاده می‌شود. عمده‌ترین ماده تشکیل‌دهنده کاغذ سلولزی، الیافی است که از چوب درختان به دست می‌آید. شرایط آب‌وهوایی خشك و نيمه‌خشك و نبود منابع جنگلی غنی مهم‌ترين عامل تولید نشدن کاغذ در ایران و بسياري ديگر از كشورهاست. در زمینه تولید کاغذ سلولزی کارخانه‌های اندکی مشغول به کار هستند که درصد کمی از نیازهای داخلی را تأمین می‌کنند و مابقی از سایر کشورها وارد می‌شود. بنابراین باید به دنبال محصول جایگزینی بود که با شرایط کشورمان سازگاری داشته باشد. از این رو، توليد محصولی مانند كاغذ از سنگ مي‌تواند گزينه‌اي مناسب باشد.
گامی در مسیر حفظ محیط زیست
اگر به کاغذهای سلولزی نگاه کنیم، در سطح آن خلل‌وفرجی دیده می‌شود که به علت وجود الیاف کوتاه و بلند و ترکیب آن‌هاست. در تولید کاغذ سنگی، پس از ترکیب مواد اولیه، ماده‌ای به نام «compatibilizer» برای هموژنیزه کردن ترکیب به آن اضافه می‌شود. این ماده ساختار مولکولی ترکیب را یکنواخت و همگن می‌کند؛ به همین دلیل است که خلل‌وفرجی در بافت کاغذ دیده نمی‌شود.
پس از اینکه بر روی کاغذ سلولزی با خودکار نوشته شود، اگر چند ثانیه در آب قرار گیرد و با دست روی آن کشیده شود، جوهر از روی آن پاک می‌شود و یا حتی بافت کاغذ از هم می‌پاشد. ولی کاغذ سنگی چنین نیست؛ نه آسیبی به بافت کاغذ وارد می‌شود و نه به جوهر روی آن. به عبارت دیگر، کاغذ سنگی ضدآب است.
کاغذ سنگی را اگر آتش بزنیم، خاکستر به‌جامانده آهک است که برگشت‌پذیری به طبیعت را نشان می‌دهد. این کاغذ برای تجزیه شدن حداکثر یک سال زمان نیاز دارد؛ یعنی اگر یک سال در طبیعت باشد، اثری از آن باقی نمی‌ماند. حال اگر این کاغذ از پلاستیک ساخته شده باشد، هشتصد تا نهصد سال در طبیعت باقی می‌ماند و موجب آسیب دیدن لایه ازن می‌شود که این مسئله انواع بیماری‌ها از جمله سرطان را ایجاد می‌کند. در جمع‌بندی، می‌توان گفت که این کاغذ دوستدار محیط زیست، ضدآب و تجزیه‌پذیر است. توليد يك تن از اين محصول نسبت به يك تن كاغذ معمولي مزاياي مختلفی را ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از ۷ هزار تا ۱۶ هزار گالن مصرف کمتر آب؛
- انتشار کمتر دی‌اکسید کردن؛
- کاهش ۱۹٫۰۲ کیلوگرمی تولید فاضلاب؛
- جلوگیری از انتشار ۱۰۷٫۰۵ کیلوگرم گاز گلخانه‌ای؛
- ذخیره ۶ میلیون «BTU» انرژی؛
- جلوگیری از قطع بیست درخت؛
با توجه به همین مزایا، شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران تصمیم به حضور در عرصه تولید کاغذ از آهک گرفت. اصلی‌ترین عوامل موثر در گام برداشتن شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در این مسیر از این قرارند:
- اشتغال پایدار و صنعتی در منطقه محروم؛
- عدم سرمایه‌گذاری و یا ورود بخش خصوصی در ایران به این صنعت به دلیل نوظهور بودن آن در بازار؛
- پتانسیل بالای منطقه الیگودرز در وجود ماده اولیه این کاغذ که از لحاظ کمیت و کیفیت بی نظیر است؛
- نیاز بسیار بالای کشور به انواع کاغذ؛
- از همه مهم‌تر، وارد کردن این تکنولوژی و دانش فنی آن به داخل کشور و در مرحله بعد، توسعه این صنعت.
خط تولید کاغذ از سنگ برای این پروژه از شرکت «FKI» تایوان خریداری خواهد شد و قرار است دانش فني آن به همراه ماشین‌آلات به كشور انتقال يابد. گفتنی است که کشور تایوان در تولید کاغذ، چه سلولزی و چه سنگی، جزو کشورهای پیشرو در دنیا به شمار می‌آید.
دورنمای روشن
۷۰ تا ۸۰ درصد ماده تشکیل‌دهنده کاغذ سنگی، کربنات کلسیم است. بیشترین سنگ موجود روی کره زمین سنگ پایه آهکی است که می‌توان کربنات کلسیم را از آن استخراج کرد. اطراف ایران مملو از سنگ‌هایی است که پایه آهکی دارند. تعدد بالای کارخانه‌های سیمان در کشور نیز به همین سبب است. شاید تولید این کاغذ برای سایر کشورها از جمله کشورهای اروپایی به‌صرفه نباشد، چون منابع سنگی آن‌ها به اندازه کشور ایران غنی نیست، ولی برای کشور ما بسیار باصرفه است.
۱۵ تا ۲۰ درصد مواد تشکیل‌دهنده این کاغذ از مواد پلی‌اتیلن است. برای اتصال کربنات کلسیم و مواد رزینی که همان پلی‌اتیلن است از موادی به نام «coupling agent» استفاده می‌شود. ۵ درصد مواد تشکیل‌دهنده کاغذ سنگی شامل «coupling agent» و «compatibilizer» است.
میزان ظرفیت اسمی تولید کاغذ در این کارخانه ۱۰ هزار تن در سال در نظر گرفته شده است. میزان واردات انواع مختلف کاغذ و فیلم در کشور حدود ۶ میلیون تن بوده که مشخص است تا چه میزان ظرفیت مناسبی برای تولید این نوع کاغذها در کشور وجود دارد. میزان پیشرفت طرح تولید کاغذ سنگی در حال حاضر حدود ۳۰ درصد است که به احتمال زیاد این طرح تا پایان سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری و تولید خواهد رسید.
گفتنی است که تنها امکان موجود در خودکفایی کاغذ مورد نیاز کشور استفاده از این روش است؛ زیرا به دلیل نبود درختان، صرف‌نظر از اشکالات زیست‌محیطی، امکان تولید تمام کاغذ مورد نیاز کشور وجود نخواهد داشت.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه