بر اساس سند چشم‌انداز بیست‌ساله و تا افق ۱۴۰۴، باید سهم حملونقل ریلی برون‌شهری از مجموع جابه‌جایی کالا از ۱۰ درصد فعلی به ۳۰ درصد برسد. مطابق با آمار رسمی وزارت راه و شهرسازی، سالانه در کشور حدود ۵۰۰ میلیون تن بار جابه‌جا می‌شود که این مقدار در حالت غیررسمی (بدون بارنامه) تا ۵۵۰ میلیون تن نیز تخمین زده می‌شود. یکی از دلایل استقبال نکردن از حمل ریلی، سرعت پایین این نوع حملونقل است. در حال حاضر، سرعت تجاری بار در کشور شش کیلومتر بر ساعت است و تنها راه‌حل این معضل، افزایش سرعت انتقال بار خواهد بود.
برای افزایش سهم حملونقل ریلی می‌بایست فرایند واگذاری و اجاره واگن‌ها بسیار شفاف و همچنین سریع و بدون بوروکراسی صورت بگیرد و به تعداد واگن‌ها نیز اضافه شود. این مهم را در حالی فعالان حملونقل مطرح می‌کنند که مسئولان راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران افزایش سهم حملونقل ریلی در سطح کشور را منوط به تغییر الگوی مصرف در ترابری می‌دانند. لذا شاهد آن هستیم که راه‌آهن، با تثبیت تعرفه دسترسی، سعی در رقابتی کردن آن با بخش جاده دارد تا با ایجاد سودآوری، بسترهای لازم برای ترغیب شرکت‌های ترابری را فراهم سازد. از جمله مهم‌ترین عواملی که می‌توانند به افزایش سهم حمل ریلی از کل حملونقل کشور کمک کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• نوسازی خطوط ریلی؛
• ارائه تسهیلات و کمک‌های یارانه‌ای؛
• تعیین نقاط بارگیری و تخلیه در بخش مواد معدنی به‌ویژه سنگ‌آهن؛
• افزایش ظرفیت شبکه از طریق دوخطه کردن و گشایش ایستگاه‌ها از طرف راه‌آهن؛
• کاهش دوره گردش واگن‌ها از طریق هماهنگی سه بخش بارگیری، حمل و تخلیه واگن‌ها.
فولاد خوزستان در زمره بزرگ‌ترین شرکت‌های فولادسازی کشور است و صادرات این شرکت به ده تا پانزده کشور جهان انجام می‌شود. این شرکت در سال ۱۳۹۸ حدود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تن شمش و اسلب تولید کرد. شرکت فولاد خوزستان برای سال ۱۳۹۹ تولید ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تن را پیش‌بینی کرده است که برای تولید این میزان محصول فولادی به ۷ میلیون تن مواد اولیه (کنسانتره) نیاز دارد. به چالش حمل این میزان مواد اولیه باید حمل ۲ میلیون تن محصول صادراتی و توزیع یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن در داخل کشور را نیز افزود.
خط قرمز شرکت‌های فولادی، تامین مواد اولیه است که مقوله حملونقل نقشی جدی را در این عرصه ایفا می‌کند. در همین راستا، شرکت فولاد خوزستان این بخش را مورد توجه قرار داده و از مجموعه‌هایی برای بهره‌گیری از پتانسیل‌های حملونقل در بخش‌های جاده، ریل و دریا کمک گرفته است. در گذشته، شرکت باربری جادهای گنجینه پردیس حمل ۷۰ تا ۷۵ درصد از مواد اولیه شرکت فولاد خوزستان را بر عهده داشت. شرکت فولاد خوزستان، برای بهره‌گیری از مزیت‌های حمل ریلی، بیش از ۵۰ درصد سهام شرکت فولاد ریل جنوب را خریداری کرد که وظیفه حملونقل ریلی را از دو معدن چغارت و چادرملو به صورت انحصاری بر عهده داشت. همچنین بخشی از محصولات صادراتی شرکت فولاد خوزستان را از کارخانه این مجموعه به بندر امام حمل می‌کرد. اسکله اختصاصی فولاد خوزستان در بندر امام خمینی و شرکت لوکوموتیو ریل اروند نیز جزو شرکت‌های زیرمجموعه فولاد خوزستان بودند. در سال ۱۳۹۷ مدیریت فولاد خوزستان تصمیم به ادغام این شرکت‌ها گرفت و بعد از طی مراحل حقوقی، شرکت چندوجهی فولاد لجستیک از مهرماه سال ۱۳۹۸ به عنوان متولی کامل حملونقل فولاد خوزستان در حوزه تامین مواد اولیه و صادرات شکل گرفت. این شرکت، با اولویت ناوگان ملکی، در حوزه‌های جادهای و ریلی وظیفه حمل را بر عهده دارد و در صورت نیاز از ناوگان بخش خصوصی هم کمک می‌گیرد. این شرکت در بخش حملونقل دریایی نیز از خدمات حملونقل سازمان کشتی‌رانی جمهوری اسلامی ایران کمک می‌گیرد.
شرکت فولاد لجستیک دارای یک هزار و ۷۰۰ واگن لبه‌بلند (فله‌بر) و ۲۰۱ واگن لبه‌کوتاه به صورت ملکی است. پس از اعتصاب رانندگان، گرایش شرکت فولاد خوزستان به استفاده از حملونقل ریلی بیشتر شد. در آن زمان از سه شرکت حملونقل ریلی کشور دعوت به همکاری شد که این مسئله جهش قابل‌توجهی را در حوزه حمل ریلی این شرکت ایجاد کرد.
عملکرد حمل ریلی شرکت در سال ۱۳۹۷ حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن بود. گفتنی است که در حال حاضر تقاضای حمل در بخش ریلی به ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن می‌رسد. یکی از مهم‌ترین چالش‌های حمل ریلی این است که در این حوزه یارانه‌ای وجود ندارد، در حالی که در زمینه حمل جادهای، یارانه به سوخت و جاده پرداخت می‌شود.
مهم‌ترین عامل بازدارنده در حمل ریلی، گلوگاه منطقه لرستان است. سال گذشته تقاضای حمل بار در مسیر ریلی لرستان ۸ میلیون تن بوده، در حالی که ظرفیت محقق‌شده حدود ۳ میلیون تن بوده است و ۵ میلیون تن باقی‌مانده، به دلیل نبود زیرساخت ریلی مناسب در گلوگاه لرستان، محقق نمی‌شود. این مسیر یک‌خطه است و پاسخگوی نیاز حمل بار نیست. در ضمن، فرازونشیب این مسیر سرعت سیر را پایین و استهلاک ناوگان را بالا می‌برد و ظرفیت حمل بار را کاهش می‌دهد.
نوسانات بازار ارز، چالش خريد قطعات يدکی
ظرفیت کل حملونقل باری در کشور سالانه ۵۰۰ میلیون تن است که حمل ریلی قادر به انجام ۱۰ تا ۱۲ درصد آن است. در سال گذشته و سال جاری، شرایط مناسبی به لحاظ تامین و خرید قطعات یدکی به منظور تعمیرات واگن‌ها وجود نداشته است. با توجه به نوسانات ارزی و تاثیر آن بر مواد اولیه آلیاژی و همچنین به صورت زنجیره‌وار در ساخت و بهای تمام‌شده قطعات، شرایط سختی برای خرید ایجاد شده است. تمام اعضای هیئت‌مدیره و مدیران ارشد شرکت نهایت تلاش خود را برای گرفتن بهترین تصمیم انجام دادند تا خریدی به‌صرفه و به صلاح شرکت، با کیفیتی مطلوب و قیمتی منطقی انجام دهند. در این میان، شیوع کرونا و لزوم رعایت فاصله اجتماعی، کاهش ساعات کاری و حضور نیمی از افراد در کارگاه‌ها و شرکت‌های تولیدی و تعمیرگاه‌های واگن‌ها فشار سنگینی را به شرکت اِعمال کرد، اما با مدیریت مطلوب مدیران مجموعه و همکاری سایر پرسنل، این مهم به سرانجام رسیده است و تا حدودی از بحران‌ها گذر کرده‌ایم.
سالانه حدود ۵ میلیون تن حمل جادهای توسط شرکت با همکاری حدود ۲۷ هزار کامیون‌دار و ۳۰ دستگاه کامیون ملکی انجام می‌شود، در حالی که با دارا بودن حدود یک هزار و ۹۰۰ واگن ملکی و سه هزار واگن همکار قادر به حمل ۳ میلیون تن به روش ریلی نیستیم. با توجه به اینکه سرعت سیر واگن‌های باری ثابت است، فقط با برنامه‌ریزی می‌توان حمل ریلی بار را ساماندهی کرد. شرکت فولاد لجستیک در سال گذشته توانست با همکاری با راه‌آهن برای اولین مرتبه حمل بار را با برنامه‌ریزی انجام دهد که این مسئله موجب شد تا تناژ حمل شرکت با تعداد ثابت واگن حدود ۲۰۰ هزار تن افزایش یابد.
لزوم سياست‌گذاری برای کاهش هزينه‌ها
انتظار صاحبان بار و صنایع از بخش ریلی این است که هزینه‌های آن ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر از بخش جادهای باشد. این مزیت در حال حاضر وجود ندارد. حمل ریلی برای فولاد خوزستان حدود ۳۰ درصد گران‌تر از جادهای تمام می‌شود؛ زیرا هزینه تخلیه و بارگیری حمل جادهای تقریبا رایگان است، ولی فرایند تخلیه و بارگیری در حمل ریلی مشمول هزینه می‌شود. این عدد در نرخ حق دسترسی از شبکه ریلی محاسبه و به هزینه‌های بالاسری حمل افزوده می‌شود. در همین راستا، لازم است تا یارانه بخش جادهای به سمت ریلی سوق داده شود و دولت بخشی از هزینه حمل ریلی کالا را تقبل کند که این امر می‌تواند در قالب ماده ۱۲ یا در قالب‌های دیگر به صورت یارانه تامین شود تا مزیت برای حمل ریلی ایجاد گردد. هر واگن باری در حال حاضر ۷۸۰ میلیون تومان تا یک میلیارد تومان ارزش ریالی دارد و هزینه تعمیر و نگهداری هر واگن بالای ۳۰ میلیون تومان است، در حالی که این هزینه‌ها در بخش جادهای به‌مراتب کمتر است. به غیر از این، بخش ریلی هزینه لوکوموتیو و هزینه حق دسترسی به شبکه ریلی را به راه‌آهن پرداخت می‌کند. میزان درآمد یک شرکت حملونقل ریلی باری به نسبت کل هزینه‌های آن (حاشیه سود) تنها ۴ درصد است، در حالی که حوزه حمل جادهای حاشیه ۱۰ درصدی دارد. صاحبان بار نیز بیشتر تمایل به استفاده از حمل جادهای دارند.
شرکت فولاد لجستیک سال گذشته در حوزه حمل مواد اولیه نسبت به ده سال قبل رکوردهای قابل‌توجهی را به ثبت رساند. حمل جادهای مواد اولیه (کنسانتره) این شرکت در سال گذشته به بیش از سه میلیون و ۶۷۵ هزار تن رسید. حمل ریلی این شرکت نیز در سال گذشته رقم ۲ میلیون و ۵۹۱ هزار تن را به ثبت رساند. همچنین این شرکت ۱۸۰ هزار و ۸۶۰ تن را نیز به صورت ترکیبی حمل کرد. در مجموع می‌توان گفت که عملکرد حمل شرکت فولاد لجستیک در سال گذشته ۶ میلیون و ۴۴۷ هزار تن بوده که این عدد، در مقایسه با میانگین سال‌های گذشته که برابر ۵ میلیون و ۷۶۳هزار تن بوده است، رشد ۱۱٫۸ درصدی را نشان می‌دهد.
شرکت فولاد لجستیک، از طریق راه‌آهن و از محل تبصره ۱۸ قانون بودجه، تقاضای پانصد دستگاه واگن را برای توسعه ناوگان پیش‌بینی کرده است، ولی راه‌آهن، بر اساس اعتبار، با صد دستگاه واگن نو موافقت کرد. اعتبار این بخش ۴۴۰ میلیارد تومان بود که از طریق تسهیلات بانکی با بهره ۱۳ درصد با بانک عامل عقد قرارداد شد. همچنین برای دریافت پروانه حمل سراسری لازم است که تعداد کامیون‌های ملکی شرکت از سی دستگاه فعلی به صد دستگاه برسد.
این شرکت در آستانه برنامه‌ریزی برای نوسازی هفتاد دستگاه کامیون با استفاده از تسهیلات مربوطه است. برای این منظور، کامیون دست‌دوم خریداری و با استفاده از تسهیلات دولتی، برای نوسازی آن اقدام می‌شود. شرکت فولاد لجستیک برای سال ۱۳۹۹ حمل ۳میلیون و ۹۰۰ هزار تن را هدف‌گذاری کرده است. از آنجا که اراده شرکت فولاد خوزستان بر افزایش تولیدات است، این شرکت نیز باید به نسبت سهم برنامه سال گذشته حدود ۲۰ درصد افزایش تامین مواد اولیه ایجاد کند که خوشبختانه این کار تا حدودی پیش رفته است. در حال حاضر، ذخیره مواد اولیه در حد مطلوب است و امیدواریم که با همکاری معادن کشور بتوانیم تامین سه میلیون و ۹۰۰ هزار تن مواد اولیه را محقق کنیم. سازوکار رسیدن به این عدد از نظر کامیون و واگن فراهم و ظرفیت ۱۰ میلیون تنی حمل ایجاد شده است.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه