تاب‌آوری از موضوعات مطرح‌شـده در مبحث مدیریت بحـران و ریسـک اسـت کـه آسـیب‌ها و اختلالات ایجادشـده در زنجیـره تامین را کنتـرل و مدیریت میکند. مسـلما تامین خـوراک زنجیره فـولاد در داخل کشـور، به دلیـل ضـرورت تداوم تولیـد، از اهمیـت بالایی برخـوردار اسـت و تامین نشـدن آن می‌تواند شـرکت‌های فعـال در کل زنجیـره را با آسـیب مواجه سـازد. شـکی نیسـت که تامیـن مـواد اولیـه ایـن کارخانجـات از اولویـت بالایـی برخـوردار اسـت و باید برای ایـن موضوع یک برنامه‌ریزی بلندمدت با نگاه به چشـم‌انداز تولیـد ۵۵ میلیون تن فولاد در افـق ۱۴۰۴ صـورت بگیرد. اما قابل‌قبول نیسـت که به بهانـه تامیـن زنجیـره فـولاد، صـادرات سـنگآهن و کنسـتانتره و گندلـه به طـور کامل متوقف شـود؛ زیـرا در بلندمـدت آسـیب‌هایی جـدی بـه سـرمایهگذاری در ایـن حوزه وارد میکند و به کل زنجیره تامین ضرر می‌زند. محـدود کـردن صـادرات این حـوزه با نـگاه تامین خـوراک کارخانجـات فـولادی قابل‌قبـول اسـت و تاب‌آوری شـرکت‌های فـولادی را افزایـش خواهد داد، امـا توقف کامل صـادرات این بخش و اینکـه دولت در کنـار جلوگیـری از صـادرات سـنگآهن، شـرکت‌های معدنـی را مکلـف کـرده اسـت کـه محصولات خـود از قبیـل کنسـانتره و گندلـه و حتـی آهـن‌اسـفنجی را با قیمت دسـتوری در اختیار شرکت‌های فـولادی قرار دهنـد، باعـث انتقال حجـم زیادی از سـود ایـن حوزه بـه سـمت فـولاد و متضـرر شدن شرکت‌های معدنی خواهد شد. ایـن اتفـاق شـاید در کوتاه‌مـدت نفـع شـرکت‌های فـولادی را بـه دنبـال داشـته باشـد، امـا در بلندمـدت مشـکلات عدیـدهای از جمله کاهـش سـرمایهگذاری در بخش معدن، محدود شـدن روند توسـعه صنایع مشـمول قیمت‌گـذاری دسـتوری و کاهش تولیـد را موجب و مغایر بـا چشـم‌انداز تولیـد ۵۵ میلیون تن فـولاد در افـق ۱۴۰۴ ، باعث ایجاد اختلال در زنجیره تامین فولاد خواهد شد. قیمت‌های فعلی کنسـانتره و گندله بعضا تا ۴۰ درصد از قیمت‌هـای جهانـی کمتـر اسـت؛ بنابراین بـا توجه به توقـف صادرات سـنگآهن، به منظور جلوگیری از متضرر شـدن شـرکت‌های فـولادی، قیمت‌گـذاری محصـولات معدنی باید از مکانیسـم عرضه و تقاضا تبعیت کند و یا از طریـق عرضه در بورس کالا صـورت پذیرد. ضمنا به رغم گذشـت هشـت ماه از سـال، به دلیل عدم قیمت‌گـذاری، شـرکت‌های معدنـی کـه عمدتـا شـرکت‌های بورسـی هسـتند، همچنـان محصـولات خـود را بـه صـورت علل‌الحسـاب و بـا قیمـت سـال گذشـته بـه فـروش می‌رسـانند که ایـن امر، به لحـاظ ارائه اطلاعات شـفاف برای اسـتفادهکنندگان برون‌سازمانی، مشـکلاتی را برای آنان ایجاد کرده است.
چالشی به نام سنگ‌آهن
چشم‌انــداز زنجیـره فـولاد در افـق ۱۴۰۴ تولیــد ۵۵ میلیون تن فولاد اسـت و برای دستیابی بـه آن به ۱۶۲ میلیون تن سـنگآهن خام نیـاز اسـت. ضمنا، در صورت دسـتیابی به تولیـد ۵۵ میلیـون تن فولاد، ذخایر فعلی سـنگآهن نیاز دوازده تـا پانزده سـال این حوزه را تامیـن میکند. از این رو، انجام اکتشـافات جدید سـنگآهن ضروری اسـت و اهمیـت و اولویـت بالایی دارد. اگرچه در سـال‌های اخیر در زمینه اکتشـافات جدید فعالیت‌های خوبی انجام شـده اسـت و بعضا بـه نتایج قابل‌قبولی نیز رسـیده‌اند، اما باید توجه داشـت که این اکتشـافات کافی نیسـت. در ضمن، کمبـود ماشـین‌آلات حفاری و نیـروی انسـانی متبحر و انجـام نشـدن حفـاری در عمـق، از چالش‌هـای ایـن حوزه‌انـد. بـا توجـه بـه هزینه‌بـر و ریسـک‌پذیر بـودن فعالیـت در ایـن حوزه، بایـد به گونه‌ای برنامه‌ریزی شـود که شـرکت‌های بـزرگ معدنی بـه این حـوزه ورود کنند و نهایتـا از منافـع آن نیـز در راسـتای تامیـن خـوراک کارخانجات خود بهره‌مند شوند. موضـوع مهمـی که در کنـار انجام اکتشـافات جدید باید به آن اشـاره شود سـرمایهگذاری در بخش استخراج ذخایـر جدیـد اسـت. ظرفیـت تولیـد سـنگآهن در حال حاضـر ۹۵ میلیـون تـن و طرح‌هـای در دسـت اجـرا و قابل‌تحقـق ۳۵ میلیـون تـن اسـت. بـا ایـن حسـاب، ظرفیـت تولیـد سـنگآهن در سـال ۱۴۰۴ حـدود ۱۳۰میلیـون تن خواهد بود. با احتسـاب ۱۶۲ میلیون تن سـنگ مـورد نیاز بـرای تولید ۵۵ میلیـون تن فـولاد، در موازنـه زنجیـره فـولاد بـا کسـری حـدود ۲۲ میلیون تن سـنگآهن مواجه خواهیم بـود. از آنجایی که اسـتخراج معـادن سـنگآهن هزینه‌بـر و زمانبـر اسـت و نیـاز بـه سـرمایهگذاری هنگفت و تامین ماشین‌آلات و تکنولوژی دارد، سـازمان ایمیـدرو، به عنـوان متولی معـادن دولتی، بایـد سـازوکاری مناسـب برای واگـذاری اسـتخراج این معـادن به منظور تامین خوراک کارخانجات کنسـانتره و گندلـه فراهـم کند. تعلـل در اسـتخراج معادن بسـته، با توجـه بـه کسـری سـنگآهن در موازنـه زنجیـره فولاد، دسـتیابی به چشـم‌انداز زنجیره فولاد را بـا اخلال مواجه خواهد کرد. بـا توجـه بـه اینکـه در حال حاضـر شـرکت معدنی و صنعتی گلگهر بخشـی از خوراک حدود شـانزده کارخانه فـولادی کشـور را تامین میکند، هـرگونه تعلل در تامین سـنگآهن خام مورد نیاز و کاهش تولید این شـرکت کل زنجیـره فـولاد را با بحران مواجه خواهـد کرد. قرار گرفتن کارخانجـات گل‌گهـر در جـوار معادن و ذخایر سـنگآهن منطقه گلگهر از نقاط قوت شـرکت در تامین سنگ‌آهن اسـت و از آنجایـی که سـازمان ایمیدرو مالـک و صاحب پروانـه بهره‌بـرداری ایـن معـادن بـه شـمار مـی‌رود، باید اسـتخراج، بهره‌برداری و توزیع سـنگآهن در منطقه را به گونـه‌ای مدیریت کند که سـنگآهن، به تناسـب ظرفیت تولیـد، بیـن کارخانجات موجود منطقـه توزیـع و از خروج سنگ‌آهن از منطقه گلگهر جلوگیری شـود. در سال‌های اخیـر بـه این موضـوع کم‌توجهـی شـده، به گونـه‌ای که شـرکت گلگهر مجبور بوده اسـت بخشـی از سـنگآهن خـود را بـا واسـطه و قیمت‌هـای گـزاف خریـداری و یا از خارج از منطقه تامین کند. در حال حاضر، شـرکت معدنی و صنعتـی گل‌گهـر، بـه دلیـل عـدم مالکیت منابـع پایدار سـنگآهن، از تـاب‌آوری مناسـبی در ایـن خصـوص برخـوردار نیسـت، امـا فعالیت‌هـای خوبی در دسـت اقدام اسـت کـه از جملـه آن میتـوان بـه سـرمایهگذاری در اسـتخراج معـدن شـماره ۶ گل‌گهـر بـه عنـوان اولیـن معدن سـنگآهن زیرزمینی کشور و همچنین برنامه‌ریزی برای سـرمایهگذاری در معادن کوچک و متوسطمقیاس در آینـده اشـاره کرد. تنهـا راه برون‌رفت از بحران تامین سـنگآهن گل‌گهـر اسـتفاده از ذخایـر موجـود منطقـه گل‌گهـر اسـت و در ایـن خصـوص رایزنی‌هایـی بـا سـازمان ایمیدرو صورت گرفته اسـت. هرچند اسـتخراج معـادن جدیـد نیـاز بـه سـرمایهگذاری کلان دارد و زمانبـر اسـت، در صـورت واگـذاری بخشـی از ذخایـر منطقـه گل‌گهـر، ایـن شـرکت در بلندمدت مشـکلی در تامین سنگ‌آهن نخواهد داشت.
تامین زیرساخت‌ها، عاملی اساسی در افزایش تاب‌آوری
ایـران کشـوری وسـیع و پهنـاور اسـت و پراکندگی ُعد کارخانجـات معدنـی و فولادی در کل کشـور و بعضا به مسـافت کارخانجـات از منابـع تامیـن مـواد اولیـه و هزینه‌هـای حمل‌ونقـل (کـه اثـر مهمـی بـر قیمـت تمامشـده محصـولات فـولادی دارد) از دغدغه‌های این شرکت‌هاسـت. در دنیـا به طـور معمول حـدود ۴۰ تا ۵۰ درصـد محصولات معدنی توسـط راهآهن حمل می‌شـود که این آمار در کشـورهای پیشـرفته به حـدود ۸۰ درصد نیـز میرسـد، امـا در کشـور ایـران حـدود ۱۰ درصـد از حمـل محصـولات معدنـی بـه راهآهن اختصـاص یافته اسـت (سـهم حمل‌ونقل ریلی از کل حمل بار ۱۳ درصد اسـت و حـدود ۷۵ درصـد آن مربوط به حمل مواد معدنی می‌شـود). شـبکه ریلـی کشـور حـدود ۱۵ هـزار کیلومتر خـط اصلـی و فرعـی دارد کـه در پایـان برنامـه ششـم توسـعه باید به ۲۵ هزار کیلومتر و سـهم راهآهن از حمل بـار بـه ۱۵۰ میلیون تـن افزایش یابد. دسـتیابی به این هـدف مسـتلزم تامیـن اعتبـار و سـرمایهگذاری بود که بـه نظـر میرسـد عملـی نخواهـد شـد. بـه دلیـل توسـعه‌نیافتگی شـبکه ریلی و تحقق نیافتن برنامه‌های راه‌آهـن، در حال حاضر بسـیاری از کارخانجات فولادی جدیدالاحـداث به شـبکه ریلی دسترسـی ندارنـد و این امـر حمل‌ونقـل مـواد اولیـه و محصـولات آنهـا را بـا سـختی مواجـه میکنـد و قیمـت تمامشـده آنهـا را افزایـش می‌دهـد. از دیگر مسـائل حوزه ریلـی می‌توان بـه ناکافی و فرسـوده بودن تجهیـزات بارگیری و تخلیه در مبادی و مقاصد حمل، فرسـودگی ناوگان حمل‌ونقل ریلـی و جـادهای و لزوم توسـعه شـبکه جادهای کشـور اشاره کرد. بی‌توجهـی به برنامه‌های حـوزه حمل‌ونقل، به‌خصوص در بخـش ریل، و سـرمایهگذاری نکردن در ایـن حوزه تداوم تولیـد شـرکت‌ها را بـا مشـکل مواجـه میکنـد و قیمت تمام‌شده محصولات آنها را افزایش می‌دهد. یکی دیگر از مسـائل حوزه فولاد در بخش زیرساخت، تامیـن انـرژی بـرق، گاز و آب اسـت کـه متاسـفانه در سـال‌های اخیـر در ایـن زمینـه نیز با مشـکلات اساسـی مواجـه بوده‌ایـم. می‌توان گفـت که موضوع زیرسـاخت از چالش‌های اصلی صنایع معدنی و فلزی اسـت و دستیابی به اهداف این حوزه را با مشکل مواجه می‌سازد. شـرکت معدنـی و صنعتـی گل‌گهـر در زمینـه ایجـاد زیرسـاخت در سـال‌های اخیر قدم‌های خوبی برداشته که باعـث افزایش تـاب‌آوری این شـرکت در این حوزه شـده اسـت. از جملـه اقدامات این شـرکت در حوزه زیرسـاخت حمل‌ونقل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرمایه‌گذاری در احداث راهآهن سیرجان ـ کرمان
- احـداث حـدود ۹۰ کیلومتر خطـوط فرعی در منطقه گل‌گهـر و اتصـال ۶ کارخانه بزرگ معدنی و فولادی فعال در منطقه به شبکه ریلی
- احداث پایانه حمل‌ونقل ریلی
- طراحـی و احـداث جادههـای جدیـد بـرای تـردد کامیون‌های حمل محصولات
- احـداث شـانتینگ یارد ۳۰ خطه به منظور تشـکیل تفکیک و اعزام قطارها
- طراحی شهرک حمل‌ونقل
شـرکت معدنـی و صنعتـی گل‌گهـر، بـا هـدف چابک‌سـازی فعالیت‌هـای حمل‌ونقـل، در سـال ۱۳۸۹ شـرکت حمل‌ونقل ترکیبی گهر ترابر را تاسـیس کرد. این شـرکت در سـال گذشـته با شـرکت نماد ریل ادغام شد و بـه صـورت تخصصی در حـوزه ریلی و جـادهای، علاوه بر حمـل محصولات شـرکت معدنـی و صنعتـی گلگهر به تمامـی نقـاط کشـور، حمـل درون‌سـایتی مـواد اولیـه کارخانجات گلگهر را نیز بر عهده دارد. ایـن شـرکت در بخـش نـاوگان ریلـی مجهـز بـه ۷۱۴ دسـتگاه واگن، ۱۵ دسـتگاه لوکوموتیو، ۲۵۰ دسـتگاه کامیون بین‌شـهری، ۵۰ دسـتگاه کامیون دهچرخ و… است و نقشـی بی‌بدیـل در جابه‌جایـی محصـولات منطقـه گلگهر دارد. در بخـش تامیـن آب مصرفـی کارخانجـات منطقـه َپـروژه انتقال آب خلیـج فارس به گل‌گهـر می‌توان اشـاره کـرد که ظرف چند روز آینده شـاهد افتتاح آن توسـط ریاسـت محتـرم جمهـوری خواهیـم بـود.
این پروژه با مشـارکت شـرکت‌های معدنی و صنعتی گلگهر، ملـی مـس و چادرملو اجرا می‌شـود و در فـاز اول، به طول ۳۰۳ کیلومتر، آب را از مبدا بندرعباس به شـرکت گلگهر منتقل میکند و در فازهای ۲ و ۳ از گلگهر به سرچشـمه به طول ۱۵۰ کیلومتر و از سرچشـمه به چادرملو و اردکان در استان یزد به طول ۵۰۰ کیلومتر ادامه می‌یابد. از دیگر اقدامات شـرکت معدنی و صنعتی گلگهر در بخـش زیرسـاخت میتـوان به احـداث نیروگاه سـیکل ترکیبـی برای تامین برق مصرفی منطقه گلگهر اشـاره کـرد. مجموعـه مـوارد فوق‌الاذکـر باعـث شـدهاند کـه گل‌گهـر در زمینـه زیرسـاخت از تـاب‌آوری نسـبتا خوبی برخوردار شود. شرکت معدنی و صنعتی گلگهر در بخش ناوگان ریلی مجهز به ۷۱۴ دستگاه واگن، ۱۵ دستگاه لوکوموتیو، ۲۵۰ دستگاه کامیون بین شهری، ۵۰ دستگاه کامیون دهچرخ و… است و نقشی بی‌بدیل در جابه‌جایی محصولات منطقه گلگهر دارد.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه